Ερατοσθένης, Από ένα Πηγάδι Μέτρησε την Περιμέτρο της Γης


Η πρώτη φορά στην Ιστορία 
της Μαθηματικής Γεωγραφίας, κατά την οποία έγινε πραγματική μέτρηση για τον υπολογισμό της περιμέτρου της Γης, 

ήταν από τον Ερατοσθένη τον Κυρηναίο, ο οποίος υπολόγισε με εκπληκτική ακρίβεια την περίμετρο της Γης από... ένα πηγάδι στο Ασσουάν. 

Από ένα Πηγάδι στο Ασσουάν 
μέτρησε την Περίμετρο της Γης.
   Για τη μέτρηση αυτή ο Ερατοσθένης είχε γράψει ιδιαίτερη πραγματεία, όπως πληροφορούμαστε από την «Διόπτρα» του Ήρωνος του Αλεξανδρέως, ο οποίος αναφερόμενος στο μέγεθος της περιμέτρου της Γης σημειώνει: «Ερατοσθένης εν τω επιγραφομένω περί αναμετρήσεως της Γης».

Πληροφορίες προγενέστερων του Ερατοσθένη αστρονόμων έλεγαν, ότι περί την Συήνη (σημερινό Ασσουάν) την 21ην Ιουνίου οι ακτίνες του Ήλιου έπεφταν κάθετα προς το οριζόντιο επίπεδο. 
Αυτό το συμπέραιναν εξ αιτίας ενός πηγαδιού, το οποίο κάθε 21η Ιουνίου φωτιζόταν ολόκληρο από τις ακτίνες του Ήλιου μέχρι τον πυθμένα του.                            
                                    
Ο υπολογισμός της περιμέτρου της Γης από τον Ερατοσθένη. 
Με την βοήθεια του βασιλιά Πτολεμαίου, ο οποίος διέθεσε το αναγκαίο σώμα βηματιστών, 
ο Ερατοσθένης μέτρησε την απόσταση Συήνης - Αλεξάνδρειας, την οποίαν βρήκε 5.000 στάδια 
(S, βλ. σχήμα).  

Μετά μέτρησε τη γωνία, που σχηματίζεται στην Αλεξάνδρεια από  την κατακόρυφο 
του τόπου και των ακτίνων του Ήλιου, και την βρήκε ίση με το πεντηκοστό της περιφέρειας κύκλου και λίγο περισσότερο ακόμη [περίπου 8 πρώτα λεπτά (γωνία φ στο σχήμα)]. 

   Με τον παρακάτω απλό τρόπο υπολόγισε το μήκος της περιμέτρου της Γης ίσο προς 252.000 στάδια.ου Ήλιου μέχρι τον πυθμένα του.


  Το στάδιο της Ελληνιστικής Εποχής υπολογίζεται ίσο με 157,5 μέτρα (κατ' άλλους 164 μ.). Τα 252.000 στάδια ισούνται με 39.690 χιλιόμετρα. 
   Με σημερινές δορυφορικές μετρήσεις προκύπτει, πως ο μέσος όρος της περιμέτρου της Γης είναι 40.048 χιλιόμετρα.

   Αν ο Θαλής μέτρησε το ύψος μιας πυραμίδας από το μήκος της σκιάς της, τότε με λίγο θάρρος και με τα ίδια μαθηματικά, ο Ερατοσθένης μπόρεσε να υπολογίσει την ακτίνα της Γης !!!

    Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (276-194 ΠΧ)

   Ο Ερατοσθένης γεννήθηκε στην Κυρηναία, στη σημερινή Λιβύη. Αφού σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και την Αθήνα, έγινε διευθυντής της Μεγάλης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.

   Εκεί ήταν που διάβασε για ένα βαθύ κατακόρυφο πηγάδι κοντά στη Σιέν (σημερινό Ασουάν) στη νότια Αίγυπτο, το οποίο μία φορά το χρόνο φωτιζόταν από τον ήλιο μέχρι κάτω, δηλαδή, ο ήλιος ήταν ακριβώς από πάνω, με τις ακτίνες του να φωτίζουν κατευθείαν μέσα του.


   Τότε, τοποθέτησε ένα κατακόρυφο στήλο στην Αλεξάνδρεια (η οποία βρισκόταν βόρεια της Σιέν) και μέτρησε τη γωνία που σχημάτιζε η σκιά του, την ίδια ακριβώς ημέρα και ώρα.


   Κάνοντας τις παραδοχές ότι (α) η γη είναι σφαιρική και ότι (β) οι ακτίνες του ήλιου είναι παράλληλες, ο Ερατοσθένης ήξερε από τη γεωμετρία ότι η γωνία που μέτρησε, ήταν ίση με τη γωνία που σχημάτιζαν η Αλεξάνδρεια και η Σιεν με το κέντρο της γης.


   Ξέροντας επίσης ότι το τόξο μίας γωνίας αυτών των διαστάσεων ήταν το 1/50 ενός πλήρους κύκλου, και ότι η απόσταση μεταξύ της Σιεν και της Αλεξάνδρειας ήταν 5000 στάδια, πολλαπλασίασε το 5000 επί 50 και βρήκε την περίμετρο της γής.


   Το αποτέλεσμά του, 250.000 στάδια (περίπου 46,250 χλμ.), είναι αρκετά κοντά στις σύγχρονες μετρήσεις.


   Ο Ερατοσθένης επίσης προσδιόρισε την καμπυλότητα του ελλειψοειδούς, μέτρησε την απόκλιση του άξονα της γης με μεγάλη ακρίβεια δίνοντας την τιμή 23° 51' 15", κατασκεύασε έναν αστρικό χάρτη που περιείχε 675 αστέρες, πρότεινε την προσθήκη στο ημερολόγιο μίας ημέρας ανά τέσσερα χρόνια και προσπάθησε να συνθέσει μία ιστορία βασισμένη σε ακριβείς ημερομηνίες.


   Ανέπτυξε μέθοδο για την εύρεση πρώτων αριθμών, μικρότερων οποιουδήποτε δεδομένου αριθμού, η οποία, σε παραλλαγή, ακόμη και σήμερα είναι ένα σημαντικό εργαλείο έρευνας στη θεωρία των αριθμών * 

   Κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένωνμε παράλληλους και μεσημβρινούς. Ακόμα κατασκεύασε ένα χάρτη του κόσμου όπως τον θεωρούσε. 

   Για τις θεωρίες του περί γεωγραφίας κατηγορήθηκε αργότερα από τον Στράβωνα, ότι δεν παρείχε τις αναγκαίες αποδείξεις.

   Σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και ισχυριζόταν ότι επίσης σπούδασε για κάποια χρόνια στην Αθήνα. Το 236 π.Χ. ορίστηκε από τον Πτολεμαίο τον Γ΄ τον Ευεργέτη βιβλιοθηκάριος της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, διαδεχόμενος τον Ζηνόδοτο.


   Έκανε αρκετές σημαντικές συνεισφορές στα Μαθηματικά και ήταν φίλος του σπουδαίου μαθηματικού Αρχιμήδη. Γύρω στο 225 π.Χ. εφηύρε τον σφαιρικό αστρολάβο, που τον χρησιμοποιούσαν ευρέως μέχρι την εφεύρεση του πλανηταρίου τον 18ο αιώνα.


   Αναφέρεται από τον Κλεομήδη στο Περί της κυκλικής κινήσεως των ουρανίων σωμάτων ότι γύρω στο 240 π.Χ. υπολόγισε την περιφέρεια της Γης χρησιμοποιώντας το ύψος του Ηλίου κατά την εαρινή ισημερία σε δύο διαφορετικά γεωγραφικά σημεία, που όμως βρίσκονταν στον ίδιο (περίπου) μεσημβρινό: κοντά στην Αλεξάνδρεια και στη νήσο Ελεφαντίνη -όπου ο Ήλιος ήταν στο ζενίθ του ουρανού- κοντά στη Συήνη (σημερινό Ασουάν, Αίγυπτος).

   Δέχτηκε ότι η Γη είναι σφαιρική. Δέχτηκε ότι ο Ήλιος απέχει τόσο πολύ από τη Γη, ώστε να θεωρούμε ότι οι “ακτίνες’’ του είναι πρακτικά παράλληλες.

   Ήταν ο πρώτος που υποστήριξε ότι η Γη είναι μια σφαίρα που βρίσκεται στο κέντρο του σύμπαντος, το οποίο περιστρέφεται με συχνότητα 24ων ωρών. 

   Επινόησε επίσης το σύστημα των γεωγραφικών παραλλήλων. 

   Διατύπωσε δε την υπόθεση, ότι είναι δυνατόν να ταξιδέψουμε κατά μήκος μιας γεωγραφικής παράλληλου ξεκινώντας από την Ιβηρία και να φτάσουμε έως την Ινδία, διαπλέοντας τον Ατλαντικό ωκεανό. 


   Ο Στράβων που διέσωσε και μας μετέφερε την θεωρία αυτή, προσέθεσε μάλιστα, ότι στο ταξίδι αυτό ίσως να συναντούσαμε νέα άγνωστα μέρη ξηράς.

   Επίσης εφηύρε έναν τρόπο υπολογισμού των πρώτων αριθμών γνωστό ως το κόσκινο του Ερατοσθένη.
   Ο όρος Γεωγραφία αποδίδεται στον Ερατοσθένη.
   Επίσης έγραψε ένα ποίημα που ονομαζόταν “Ερμής” που περιέγραφε τις αρχές της αστρονομίας σε στίχους!
   Παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των γραπτών του Ερατοσθένη έχει χαθεί, πολλά σώζονται μέσω των γραπτών σχολιαστών. 

   Δεν παντρεύτηκε ποτέ.
   Σε ηλικά 80 ετών, τυφλός και εξαντλημένος, πέθανε από εκούσιο υποσιτισμό. (!!!)

βλ. Το Κόσκινο του Ερατοσθένη,  http://scholeio.blogspot.gr/2013/12/blog-post_8182.html


Scholeio.com

Δεν υπάρχουν σχόλια: