Η Σοφία των Τολτέκων, Η "Επίτευξη της Μεταμόρφωσης"

Οι Τέσσερεις Συμφωνίες

Οι Τέσσερεις Συμφωνίες υπάρχουν μόνο για εμάς και μπορούν να μας οδηγήσουν στην ατομικότητά μας.  Λειτουργούν σαν υποστήριξη για να πετύχουμε το σκοπό μας:  
Να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας. 
Να μην παίρνουμε τίποτε προσωπικά. 
Να μην κάνουμε υποθέσεις. 
Να κάνουμε πάντα το καλύτερο που μπορούμε.

Μπορούμε να είμαστε οτιδήποτε θέλουμε να είμαστε, μια και ο καλλιτέχνης είμαστε εμείς και η ζωή μας είναι η δημιουργία μας. Είναι το δικό μας παραμύθι. Είναι η κωμωδία ή το δράμα μας και, αν τελικά το παραμύθι αλλάζει συνεχώς, τότε γιατί να μην κατευθύνουμε αυτή την αλλαγή με επίγνωση;

Το να αλλάξουμε το παραμύθι της ζωής μας είναι αυτό που οι Τολτέκοι ονομάζουν "Επίτευξη της μεταμόρφωσης". Έχει να κάνει με τη μεταμόρφωση του εαυτού μας, του παραμυθά, αυτού που ονειρεύεται. 

Η ζωή αλλάζει τόσο γρήγορα και μπορούμε να δούμε ότι μεταμορφωνόμαστε διαρκώς, αλλά οδηγούμαστε στην επίτευξη αυτής της μεταμόρφωσης μόνο όταν πάψουμε να αντιστεκόμαστε στην αλλαγή. Αντιθέτως, μπορούμε να εκμεταλλευόμαστε και να απολαμβάνουμε την αλλαγή. Η "Επίτευξη της Μεταμόρφωσης" σημαίνει να ζούμε διαρκώς στην παρούσα στιγμή, στο εδώ και τώρα. Η ζωή είναι ένα αιώνιο παρόν, επειδή η δύναμη της ζωής δημιουργεί τώρα το κάθε τι και μεταμορφώνει τα πάντα επίσης τώρα.

Πώς θα αλλάξουμε το παραμύθι μας;

Γνωρίζουμε πια ότι δημιουργούμε το παραμύθι μας σύμφωνα με αυτό που πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Για να μεταμορφώσουμε αυτό που πιστεύουμε για τον εαυτό μας, πρέπει να ξεμάθουμε αυτά που ήδη έχουμε μάθει. Όταν τα ξεμάθουμε, η πίστη μας επιστρέφει σε εμάς. Η προσωπική μας δύναμη αυξάνεται και μπορούμε να την επενδύσουμε σε νέα πιστεύω.

Αν θέλουμε να γνωρίζουμε την αλήθεια, εάν είμαστε έτοιμοι να αποσύρουμε την πίστη μας από τα ψέματα, τότε πρέπει να θυμόμαστε τους δύο κανόνες:

Μην πιστεύετε τον εαυτό σας και μην πιστεύετε κανέναν άλλο. Αυτό θα μας δώσει διαύγεια γύρω από πολλά πράγματα, αλλά μπορεί να χρειαστούμε λίγη υποστήριξη ώστε να σταματήσουμε να πιστεύουμε στα ψέματα και να αρχίσουμε να σπάμε όλες τις συμφωνίες που στρέφονται ενάντια σε εμάς τους ίδιους. 

1. Να Είστε Άμεμπτοι στην Χρήση του Λόγου σας

Να μιλάτε με ευθύτητα. Να λέτε μόνο ό,τι εννοείτε. Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε το λόγο εναντίον του εαυτού σας ή ως μέσο για να σχολιάζετε άλλους. Χρησιμοποιήστε την δύναμη του λόγου σας προς την κατεύθυνση της Αλήθειας και της Αγάπης.

Η πρώτη συμφωνία, να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας, σημαίνει ότι στη δημιουργία του παραμυθιού μας δεν χρησιμοποιούμε ποτέ τη δύναμη του λόγου ενάντια στον εαυτό μας. Με τη λέξη άμεμπτος εννοούμε «αναμάρτητος». Οτιδήποτε κάνουμε και είναι ενάντια στον εαυτό μας είναι αμαρτία:

Όταν πιστεύουμε σε ψέματα, χρησιμοποιούμε τη δύναμη του λόγου ενάντια στον εαυτό μας. Όταν πιστεύουμε ότι κανείς δεν μας συμπαθεί, ότι κανείς δεν μας καταλαβαίνει, ότι δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ, τότε χρησιμοποιούμε τον λόγο ενάντια στον εαυτό μας.

Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πολλές φιλοσοφίες που αναγνωρίζουν ότι τα ψέματα είναι μια διαστρέβλωση του λόγου και ορισμένες παραδόσεις ονομάζουν τη διαστρέβλωση αυτή κακό. 

Προτιμώ να λέω ότι χρησιμοποιούμε τον λόγο ενάντια στον εαυτό μας, κι αυτό επειδή όταν δικάζουμε τον εαυτό μας και τον ονομάζουμε ένοχο, δεν τον ονομάζουμε κακό. 

Δεν ονομάζουμε κακό το να απορρίπτουμε τον εαυτό μας και να του φερόμαστε πολύ χειρότερα απ' ό,τι στα κατοικίδιά μας. 

Όταν είμαστε άμεμπτοι, ποτέ δεν μιλάμε ενάντια στον εαυτό μας, δεν έχουμε πιστεύω που πηγαίνουν ενάντια σε αυτόν και ποτέ δεν βοηθάμε κάποιον άλλο να στραφεί εναντίον μας. Το να είμαστε άμεμπτοι σημαίνει να μη χρησιμοποιούμε τη γνώση μας ενάντια στον εαυτό μας και να μην επιτρέπουμε να μας κακοποιεί η φωνή μέσα στο κεφάλι μας. Πιθανόν τώρα να αποκτά περισσότερο νόημα η πρώτη συμφωνία, να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι ο λόγος είναι η δύναμή μας, επειδή τον χρησιμοποιούμε για να δημιουργήσουμε την εικονική μας πραγματικότητα. Χρησιμοποιούμε τον λόγο για να δημιουργήσουμε τον πρωταγωνιστή στο παραμύθι μας. 

Κάθε φορά που μιλάμε, η σκέψη μας γίνεται ήχος.  Η σκέψη μας γίνεται λόγος και τώρα πια μπορεί να τρυπώσει στον νου των άλλων ανθρώπων. Εάν είναι γόνιμος ο νους τους γι' αυτό το είδος σπόρου, τον τρώνε και αυτή η σκέψη πλέον ριζώνει μέσα τους.

Ο λόγος είναι μια δύναμη που δεν μπορούμε να τη δούμε, αλλά μπορούμε να δούμε την εκδήλωση της, την έκφραση δηλαδή του λόγου που είναι η ζωή μας

Αν καθαρίσουμε τον λόγο, ανακτούμε τον άμεμπτο λόγο και ποτέ δεν προδίδουμε τον εαυτό μας. Εάν συμφωνήσουμε να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας, είναι αρκετό για να επιστρέψουμε στον παράδεισο που χάσαμε. Είναι αρκετό για να μας επαναφέρει στην αλήθεια και να μεταμορφώσει όλο μας το παραμύθι. Να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας. Έτσι απλά.

2. Μην Παίρνετε Τίποτα Προσωπικά

Καμιά πράξη των άλλων δεν γίνεται εξαιτίας σας. Ότι λένε και κάνουν οι άλλοι, αποτελεί μια προβολή της δικής τους πραγματικότητας, του δικού τους ονείρου. Όταν είστε απρόσβλητοι στις γνώμες και πράξεις των άλλων, δεν θα υποφέρετε από αναίτιο πόνο.

Η δεύτερη συμφωνία, να μην παίρνουμε τίποτε προσωπικά, μας βοηθά να σπάσουμε πολλές συμφωνίες που κάναμε με διάφορα ψέματα και τα πιστέψαμε. 'Όταν παίρνουμε προσωπικά τα πράγματα, αντιδράμε και αισθανόμαστε πληγωμένοι κι αυτό δημιουργεί συναισθηματικό δηλητήριο. 

Μετά θέλουμε εκδίκηση, να πάρουμε το αίμα μας πίσω, κι έτσι χρησιμοποιούμε τον λόγο ενάντια σε άλλους ανθρώπους. Τώρα πια ξέρουμε ότι όλα εκείνα που προβάλλει κάποιος επάνω μας είναι όπως ο Πικάσο που λέει: «Αυτό... είσαι εσύ». Ξέρουμε πια ότι είναι απλώς ο παραμυθάς των άλλων που μας λέει ένα παραμύθι. 

Αν δεν παίρνουμε προσωπικά αυτά τα πράγματα, τότε αποκτάμε ανοσία στο συναισθηματικό δηλητήριο, σε όλες μας τις σχέσεις. Δεν χάνουμε πια τον έλεγχο και δεν πληγωνόμαστε συναισθηματικά. Πράγμα που μας χαρίζει μια καθαρότητα, η οποία μας τοποθετεί ένα βήμα μπροστά από τους άλλους που δεν μπορούν να δουν το δικό τους παραμύθι.
Η προσωπική σπουδαιότητα, το να παίρνουμε δηλαδή τα πράγματα προσωπικά, είναι η μέγιστη εκδήλωση εγωισμού, επειδή υποθέτουμε ότι τα πάντα περιστρέφονται γύρω από εμάς. Μαθαί­νουμε να τα παίρνουμε όλα προσωπικά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής μας ή της εξημέρωσής μας. Πιστεύουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τα πά­ντα. Το εγώ μας κυριαρχεί.

Όμως, οι άλλοι δεν κάνουν τίποτε εξαιτίας σας. Το κάνουν για δικούς τους λόγους. Όλοι οι άνθρω­ποι ζουν στο δικό τους όνειρο, εγκλωβισμένοι στο δικό τους νου: βρίσκονται σ' έναν εντελώς διαφορε­τικό κόσμο απ' αυτόν που ζούμε εμείς. Όταν παίρ­νουμε κάτι προσωπικά, είναι σαν να υποθέτουμε ότι οι άλλοι γνωρίζουν από τι αποτελείται ο κόσμος μας και προσπαθούμε να επιβάλουμε αυτό τον κόσμο στον δικό τους.

Αποκτώντας τη συνήθεια να μην παίρνετε τίποτε προσωπικά, θα αποφύγετε πολλές αναστατώσεις στη ζωή σας. Θα εξαφανιστούν η οργή, η ζήλια και ο φθόνος, ακόμα και η θλίψη σας.

Η δεύτερη συμφωνία μάς καθοδηγεί ώστε να σπάσουμε εκατοντάδες μικρά ψέματα, μέχρι που φτάνει να χτυπήσει τον πυρήνα όλων των ψεμάτων της ζωής μας. 

Όταν συμβεί αυτό, καταρρέει όλο το οικοδόμημα της γνώσης κι έτσι έχουμε μια δεύτερη ευκαιρία να δημιουργήσουμε με τον δικό μας τρόπο ένα άλλο παραμύθι. Οι Τολτέκοι το ονομάζουν αυτό απώλεια της ανθρώπινης μορφής. Όταν χάνουμε την ανθρώπινη μορφή, τότε έχουμε την ευκαιρία να επιλέξουμε σύμφωνα με την ατομικότητά μας το τι θέλουμε να πιστεύουμε. '

Όταν ήμασταν παιδιά, χρησιμοποιήσαμε την προσοχή μας ώστε να δημιουργήσουμε το πρώτο όνειρο της ζωής μας. Ποτέ δεν είχαμε την ευκαιρία να κάνουμε επιλογή σχετικά με το τι να πιστέψουμε. Κάθε τι που συμφωνήσαμε να πιστέψουμε μας το είχαν επιβάλει. Τώρα έχουμε μια ευκαιρία που δεν την είχαμε όταν ήμασταν παιδιά. 

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την προσοχή μας για δεύτερη φορά, ώστε να θεμελιώσουμε  το παραμύθι μας στην αλήθεια και όχι στο ψέμα. Οι Τολτέκοι το ονομάζουν αυτό το όνειρο της δεύτερης προσοχής.

Αν μπορείτε να κάνετε συνήθεια αυτή τη δεύτερη σύμβαση, θα ανακαλύψετε ότι τίποτε δεν έχει τη δύ­ναμη να σας γυρίσει πίσω στην κόλαση. Όταν δεν παίρνετε τίποτε προσωπικά, κερδίζετε σ' ένα μεγά­λο ποσοστό την απόλυτη ελευθερία. 

Τα κακά μάγια δεν μπορούν να σας πιάσουν και καμιά κατηγορία δεν μπορεί να σας επηρεάσει, όσο ισχυρή κι αν εί­ναι. Ακόμα κι αν σας κακολογεί όλος ο κόσμος, εσείς θα είστε απρόσβλητοι, αν δεν το παίρνετε προ­σωπικά. Κάποιος μπορεί να θελήσει να σας ποτίσει με το συναισθηματικό του δηλητήριο, αλλά αν δεν το πάρετε προσωπικά, θα έχετε ανοσία σ' αυτό. Όταν δεν καταπίνετε το δηλητήριο, τότε δηλητηριάζεται περισσότερο εκείνος που προσπάθησε να σας το δώσει.

Το μόνο που θα πρέπει να κάνετε είναι να έχετε εμπιστοσύνη στις ορθές επιλογές σας. Ποτέ δεν θα είστε υπεύθυνοι για τις πράξεις των άλλων — ευθύνη έχετε μόνο για τις δι­κές σας πράξεις. Όταν το κατανοήσετε πραγματικά αυτό και πάψετε να παίρνετε τα πάντα προσωπικά, τότε δύσκολα θα μπορούν να σας πληγώσουν τα λό­για ή οι πράξεις των άλλων.

3. Μην Κάνετε Υποθέσεις

Βρείτε το θάρρος να ρωτάτε και να εκφράζετε τις αληθινές επιθυμίες σας. Επικοινωνήστε με τους άλλους όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται, ώστε να αποφεύγετε παρεξηγήσεις, θλίψη, δράματα. Με αυτήν και μόνον την συμφωνία, μπορείτε να μεταμορφώσετε εντελώς την ζωή σας.

Η τρίτη συμφωνία, να μην κάνουμε υποθέσεις, είναι το εισιτήριο στην προσωπική μας ελευθερία. Τι συμβαίνει όταν υποθέτουμε; 

Ο παραμυθάς κατασκευάζει ένα παραμύθι, εμείς το πιστεύουμε και αποτυγχάνουμε να κάνουμε ερωτήσεις που θα έριχναν λίγο φως στην αλήθεια. Το μεγαλύτερο μέρος του ονείρου μας βασίζεται σε υποθέσεις, κι αυτές οι υποθέσεις δημιουργούν έναν ολόκληρο κόσμο από αυταπάτες που δεν είναι καθόλου αληθινές, ωστόσο εμείς τις πιστεύουμε. 

Το να κάνουμε υποθέσεις και στη συνέχεια να τις παίρνουμε προσωπικά είναι η αρχή της κόλασης σε αυτό τον κόσμο. Δημιουργούμε τόσα πολλά προβλήματα επειδή κάνουμε υποθέσεις και πιστεύουμε ότι είναι αληθινές. Σχεδόν όλες οι συγκρούσεις μας βασίζονται σε αυτές.

Επίγνωση σημαίνει να βλέπουμε τι είναι αλήθεια, να βλέπουμε το -κάθε τι όπως είναι, όχι όπως θέλουμε να είναι, προκειμένου να δικαιολογήσουμε αυτό που ήδη πιστεύουμε. 

Η επίτευξη της επίγνωσης είναι η πρώτη επίτευξη των Τολτέκων και μπορούμε να την ονομάσουμε η επίτευξη της αλήθειας. 

Πρώτα, χρειάζεται να έχουμε επίγνωση ότι η φωνή μέσα στο κεφάλι μας μάς λέει πάντοτε ένα παραμύθι. Ονειρευόμαστε συνέχεια. Είναι αλήθεια ότι αντιλαμβανόμαστε το τι μας συμβαίνει, αλλά ο τρόπος που ο παραμυθάς δικαιολογεί, εξηγεί και κάνει υποθέσεις γύρω απ' όσα αντιλαμβανόμαστε δεν είναι αλήθεια` είναι απλώς ένα παραμύθι.

Στη συνέχεια, χρειάζεται να έχουμε την επίγνωση ότι η φωνή του παραμυθά μέσα στο κεφάλι μας δεν είναι απαραίτητα και δική μας φωνή. Κάθε έννοια μέσα στο κεφάλι μας έχει μια φωνή και θέλει να εκφραστεί. Ονειρεύεται. Είναι απλώς άλλο ένα παραμύθι που προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή μας και να δικαιολογήσει την ύπαρξή του. Το άλλο κομμάτι μας, το μέρος που ακούει, αυτό που βλέπει το όνειρο, είναι αυτό που κακοποιείται.

Τελικά, χρειάζεται να εξασκηθούμε στην επίγνωση μέχρι να την κατακτήσουμε. Όταν το καταφέρουμε και κάνουμε την επίγνωση συνήθεια, τότε θα βλέπουμε πάντα τη ζωή έτσι όπως είναι και όχι" όπως θέλουμε να τη βλέπουμε. 

Δεν θα προσπαθούμε πια να εκφράσουμε τα πράγματα με λέξεις, να εξηγήσουμε στον εαυτό μας οτιδήποτε και έτσι η επίτευξη της επίγνωσης θα είναι ένα πραγματικό εμπόδιο απέναντι σ' αυτά που υποθέτουμε. 

Τότε, θα χρησιμοποιούμε τον λόγο μόνο για να επικοινωνούμε με τους άλλους, γνωρίζοντας  ότι η επικοινωνία μας βασίζεται απλώς σε μία άποψη σύμφωνη με αυτά που πιστεύουμε. Αυτό που πιστεύουμε είναι μόνο ένα πρόγραμμα` δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ιδέες που στην πλειοψηφία τους είναι ψευδείς. Γι' αυτό χρειάζεται να ακούμε και να κάνουμε ερωτήσεις. Με τη σαφή επικοινωνία οι άνθρωποι θα μας δώσουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και δεν θα χρειάζεται πια να κάνουμε υποθέσεις.4. Δίνετε Πάντα τον Καλύτερο Εαυτό σας 

Το καλύτερο που μπορείτε να δώσετε αλλάζει από λεπτό σε λεπτό: θα είναι διαφορετικό όταν είστε υγιείς, διαφορετικό όταν είστε άρρωστοι. Κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες να δίνετε πάντα τον καλύτερο εαυτό σας και θ’ αποφύγετε έτσι την αυτοκριτική, την αυτοτιμωρία και την απογοήτευση.

Η τέταρτη συμφωνία είναι να κάνουμε πάντα το καλύτερο που μπορούμε. Όταν κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε, τότε δεν δίνουμε ευκαιρία στη φωνή της γνώσης να μας δικάσει. Αν δεν μας δικάσει η φωνή, τότε δεν χρειάζεται να αισθανόμαστε ένοχοι ή να τιμωρούμε τον εαυτό μας. 

Όταν κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε, είμαστε παραγωγικοί και αυτό σημαίνει ότι θα μπούμε σε δράση. Κάνοντας το καλύτερο που μπορούμε, αναλαμβάνουμε δράση και κάνουμε αυτό που αγαπάμε να κάνουμε, επειδή αυτή η δραστηριότητα μάς κάνει ευτυχισμένους. Το κάνουμε επειδή θέλουμε να το κάνουμε και όχι επειδή πρέπει να το κάνουμε.

Οι καλύτερες στιγμές της ζωής μας είναι όταν είμαστε αυθεντικοί, όταν είμαστε ο εαυτός μας. Όταν είμαστε μέσα στη δημιουργία μας και κάνουμε αυτό που αγαπάμε να κάνουμε, τότε γινόμαστε ξανά αυτό που είμαστε πραγματικά. Εκείνη τη στιγμή δεν σκεφτόμαστε, αλλά εκφραζόμαστε. 

Όταν κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε μέσα στη δημιουργία μας, ο νους μας σταματά και είμαστε ξανά ζωντανοί. Εξωτερικεύονται αβίαστα τα συναισθήματά μας και δεν προσέχουμε καν το πόσο υπέροχα αισθανόμαστε. Η δράση, απλώς η δράση, μας κάνει να αισθανόμαστε υπέροχα. 'Όταν όμως βρισκόμαστε σε ακινησία, τότε πρέπει να αναλάβει δράση ο νους μας και αυτό είναι μια ανοιχτή πρόσκληση για τη φωνή της γνώσης. Όντας απορροφημένοι σε αυτό που κάνουμε, ο νους δεν μιλάει σχεδόν καθόλου.

Όταν δημιουργούμε, η φωνή της γνώσης απουσιάζει, ακόμα κι αν στην τέχνη μας χρησιμοποιούμε λέξεις. Αν γράφουμε ένα ποίημα, δεν σκεφτόμαστε τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσουμε` απλώς εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. Οι λέξεις είναι το εργαλείο, είναι ο κώδικας που χρησιμοποιούμε για να εκφραστούμε. 

Αν είμαστε μουσικοί, δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε εμάς και τη μουσική. Την ίδια στιγμή που δημιουργούμε τη μουσική, είμαστε εμείς αυτοί που απολαμβάνουμε την κάθε νότα και ήχο. Γινόμαστε ένα με αυτό που κάνουμε. Είναι μια υπέρτατη απόλαυση. Όποιος είναι μουσικός θα ξέρει για τι ακριβώς μιλάω. Εκφράζουμε αυτό που πραγματικά είμαστε κι αυτό είναι το καλύτερο πράγμα που μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε από εμάς. Το να εκφράζουμε τον εαυτό μας απλώς, μας οδηγεί σε έκσταση επειδή δημιουργούμε. Αυτή είναι η ζωή ως τέχνη.

Το να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε σημαίνει να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας και τη Δημιουργία, τη δύναμη της ζωής. Βάζουμε έναν στόχο και τον σημαδεύουμε 100%, χωρίς προσκόλληση στην κατάκτηση του. Δεν γνωρίζουμε αν θα φτάσουμε τον στόχο μας και δεν μας ενδιαφέρει αν θα το κάνουμε. Προσπαθούμε να τον πετύχουμε και όταν τα καταφέρουμε είναι υπέροχο, αλλά και αν δεν φτάσουμε τον στόχο και αυτό είναι υπέροχο επίσης. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είμαστε ολοκληρωμένοι, επειδή η αγάπη σε κίνηση είναι ένα υπέροχο πράγμα. Το να μπαίνουμε σε δράση είναι μια έκφραση του εαυτού μας, είναι η έκφραση του πνεύματος και είναι δική μας δημιουργία."Τί είμαι; Είμαι το σώμα μου; Είμαι το μυαλό μου; Είμαι η προσωπική μου ιστορία; 

Είμαι το όνειρό μου; Είμαι η ψυχή;"

Δεν είμαι το σώμα, δεν είμαι ο νους, δεν είμαι τα συναισθήματα.
Αυτό που είμαι, είναι μια Δύναμη.
Μια δύναμη που καθιστά δυνατό το σώμα να ζήσει.
Μια Δύναμη που καθιστά δυνατό ολόκληρο το μυαλό μου να ονειρευτεί.



* Οι Τολτέκοι,  Νομαδικός λαός που κατέβηκε από το Βορρά, κατόρθωσαν να αφομοιωθούν τέλεια, χτίζοντας μεγαλειώδεις πόλεις όπως την Tula. Τον 5ο αι. οι Τολτέκοι διείσδυσαν στην περιοχή των Μάγιας του Γιουκατάν και βάδισαν παράλληλα με τον πολιτισμό των Μάγια για δύο αιώνες περίπου.
 Γνώριζαν τη γραφή, είχαν αναπτύξει τα μαθηματικά , την αστρονομία και χρησιμοποιούσαν ένα ακριβές ημερολόγιο.


Scholeio.com