Η Νίκη στις αρματοδρομίες 'ανήκει' στον πλούσιο ιδιοκτήτη

... και όχι από την δεξιότητα του ιππέα 

-  Ανάχαρσις: Για ποια έπαθλα αγωνίζεσθε;

-  Σόλων: Στην Ολυμπία για ένα στεφάνι αγριελιάς, στα Ίσθμια για ένα στεφάνι πεύκου, 
    στη Νεμέα για ένα στεφάνι σέλινου, στα Πύθια για τους καρπούς των ιερών δένδρων 
    του θεού και στα Παναθήναια για το λάδι της ιερής ελιάς.  (Λουκιανός, Ανάχαρσις, 9-14)

Οι Ιπποδρομίες

Λαοφιλές αγώνισμα στους Ολυμπιακούς αγώνες οι ιπποδρομίες, γίνονταν την έκτη μέρα και  ήταν αφιερωμένο στον προστάτη των ιππικών αγώνων Ποσειδώνα.

Οι συγκινήσεις που πρόσφερε ήταν πολλές και η δόξα μεγάλη. 

Οι Ιπποδρομίες περιελάμβαναν τους ιππικούς αγώνες, όπου τα άλογα έτρεχαν με τους αναβάτες τους και τις αρματοδρομίες,  οι οποίες προκαλούσαν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. 

Στις αρματοδρομίες υπήρχαν τα εξής αγωνίσματα: Το τέθριππο, δηλαδή άρμα που το έσερναν τέσσερα άλογα, η συνωρίδα αλόγων, άρμα που το έσερναν δύο άλογα, το τέθριππο πόλων, άρμα που το έσερναν τέσσερα νεαρά άλογα, η συνωρίδα πόλων, άρμα που το έσερναν δύο νεαρά άλογα και για λίγο διάστημα υπήρχε και το αγώνισμα της απήνης, άρμα που το έσερναν δύο μουλάρια.

Οι οδηγοί των αρμάτων έπρεπε να έχουν μεγάλη πείρα και ικανότητα. Προσπαθούσαν στη στροφή του ιπποδρόμου να πάρουν το εσωτερικό μέρος κι εκεί γίνονταν πολλές ανατροπές και συγκρούσεις, με αποτέλεσμα μερικές φορές, να υπάρχουν και θύματα.

Η αρματοδρομία διεξάγονταν σε ιδιαίτερο στάδιο, το «ιπποδρόμιο», αγνώστων σήμερα διαστάσεων. Το μοναδικό ιπποδρόμιο που διασώζεται σήμερα στην Ελλάδα βρίσκεται στο Λύκαιο όρος (βουνό  στα σύνορα των νομών Αρκαδίας και Μεσσηνίας).  Το όνομα Λύκαιο πιστεύεται ότι βγαίνει από την ρίζα Λυκ που σημαίνει φως.  Το βουνό οριοθετείται από τον Αλφειό ποταμό έως τα παράλια της Κυπαρισσίας,  και έχει μήκος 300 μέτρα, ή ενάμιση σταδίου, και πλάτους εκατό μέτρων. Το ιπποδρόμιο της Ολυμπίας πρέπει κατά τα λεγόμενα του Παυσανία να είχε μεγαλύτερο πλάτος. 

Ο μηχανισμός εκκίνησης ήταν εφεύρεση του Κλεοίτα,*  την οποία τελειοποίησε ο Αριστείδης. Στο ένα άκρο του ιπποδρομίου ήταν κτισμένος ο στρογγυλός βωμός του Ταράξιππου,* αφού τα άλογα πάθαιναν απροσδόκητα πανικό όταν περνούσαν από το σημείο αυτό.

Ο Παυσανίας περιγράφει το ολυμπιακό στάδιο και τον ιππόδρομο, για τον οποίο αναφέρει: 

«Περνώντας το στάδιο, όπου κάθονται οι ελλανοδίκες, υπάρχει ο χώρος του ιπποδρόμου και η αφετηρία των αλόγων. Η αφετηρία αυτή έχει το σχήμα της πλώρης ενός πλοίου με το έμβολο στραμμένο προς το διάδρομο... 

Στην άκρη τον εμβόλου βρίσκεται ένα δελφίνι φτιαγμένο από χαλκό και προσαρμοσμένο πάνω σε ξύλινο δοκάρι... 

Σε κάθε Ολυμπιάδα κατασκευάζεται από άψητους πλίνθους ένας βωμός, επιχρισμένος εξωτερικά με κονίαμα, τοποθετημένος περίπου στη μέση της πλώρης. Πάνω στο βωμό βρίσκεται χάλκινος αετός, με απλωμένα σε όλο τους το μήκος τα φτερά του. 

Ο Αφέτης, ο υπεύθυνος για την εκκίνηση των άλογων, βάζει σε κίνηση το μηχάνημα (μηχάνημα είναι και αρχαίος όρος), που βρίσκεται μέσα στο βωμό. Και είναι φτιαγμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να κάνει τον αετό να αναπηδά και να πετάγεται τόσο ψηλά, που να γίνεται ορατός από τους θεατές, ενώ (ταυτόχρονα) το δελφίνι πέφτει στο έδαφος». 

(Παυσανίας, κεφάλαιο 20 του 6ου βιβλίου τους έργου «Ελλάδος περιήγησις»  «Ηλιακά Β΄»

6, 20, 10)

Κυνίσκα η Πρώτη γυναίκα Ολυμπιονίκης

Η αρματοδρομία στους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν το λαμπρότερο αγώνισμα και επίσης το δημοφιλέστερο ανάμεσα στους αριστοκράτες, εφόσον νικητής δεν ήταν ο ηνίοχος αλλά ο ιδιοκτήτης του άρματος και των αλόγων. 

Οι κρίσιμες στιγμές του αγώνα ήταν η εκκίνηση, οπότε οι αρματηλάτες έπρεπε να παραμείνουν στο διάδρομό τους, και προπαντός κάθε στροφή γύρω από τους στύλους που βρίσκονταν στα δύο άκρα του στίβου.  Λάθη ή αντικανονικές ενέργειες μπορούσαν να προκαλέσουν ατυχήματα τα οποία καθιστούσαν αυτό το δημοφιλές αγώνισμα ακόμα πιο θεαματικό.   Οι γυναίκες μπορούσαν να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες μόνο ως ιδιοκτήτριες ίππων για τα ιππικά αγωνίσματα ή τις αρματοδρομίες και δι' αντιπροσώπων...

Οι αντιπρόσωποι φυσικά δεν ήταν άλλοι από τους Ηνίοχους. Οι ηνίοχοι δεν ήταν ιδιοκτήτες αλόγων, αλλά εμπειρότατοι στην ιππική που πληρώνονταν και αγωνίζονταν για λογαριασμό των ιδιοκτητών.  Η νίκη ανήκε στον ιδιοκτήτη που στεφόταν νικητής και το βραβείο στον ηνίοχο ήταν ΜΙΑ ΜΑΛΛΙΝΗ ΤΑΙΝΙΑ την οποία έδενε στο μέτωπό του. Την ίδια μάλλινη ταινία έδεναν και στα άλογα που κέρδιζαν .

Η Κυνίσκα  (Σπαρτιάτισσα ευγενής, 5ος-4ος αι. π.χ.)  είναι η πρώτη γυναίκα που έθρεψε άλογα για να πάρει μέρος στους αγώνες και νίκησε στο τέθριππο....

Ο Πλούταρχος γράφει πως ο αδελφός της Αγησίλαος ήταν αυτός που την ώθησε να συμμετάσχει στο τέθριππον της Ολυμπίας, με το πειστικώτατο επιχείρημα 

'ΟΥΔΕΜΙΑΣ ΕΣΤΙΝ ΑΡΕΤΗΣ ΑΛΛΑ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ Η ΝΙΚΗ'  [Αγησ. 20.1]. ...

Μ' άλλα λόγια, ο Αγησίλαος ήθελε ν' αποδείξει στην αδελφή του πως η νίκη στα Ιππικά δεν εξαρτάται απ' τη δεξιότητα ιππέων και ηνιόχων, αλλά κυρίως από την αξία των ίππων και τον πλούτο του ιδιοκτήτη. 

Διαφωνών μ' αυτή τη θεωρία ο Παυσανίας είχε τη γνώμη πως το κίνητρο της Κυνίσκας ήταν η φιλοδοξία  "να κερδίσει τους άνδρες".  

Κόρη κι' αδελφή δυο βασιλέων της Σπάρτης, του Αρχίδαμου Α’ και του Αγησίλαου η Κυνίσκα,  κατόρθωσε να γίνει πασίγνωστη από τα επιτεύγματά της στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Υπήρξε η πρώτη γυναίκα της εποχής της που ασχολήθηκε με την ιππασία. Παρακινημένη από τον Αγησίλαο, συμμετείχε στους Ολυμπιακούς αγώνες νικώντας δύο φορές στο τέθριππο.
Ενώ της απαγορευόταν σαν γυναίκα που ήταν να εισέλθει στο στάδιο, στην Αλτι, όπου διεξάγονταν τα αθλήματα και τα σύγχρονα πολεμικά αθλήματα, της επιτρεπόταν να εισάγει τις ομάδες της με το τέρθιππό της στους ιππικούς αγώνες δυο φορές – εφόσον δεν αγωνιζόταν η ίδια...

Άσχετα με προσωπικά αισθήματα η Κυνίσκα πέτυχε το σκοπό της, όπως ίσως και κάθε φιλόδοξη γυναίκα στην ανθρώπινη ιστορία.   Μάλιστα η νεαρή Σπαρτιάτισσα στεφανώθηκε όχι μιά, αλλά δυο φορές για τις νίκες των αρμάτων της μέσα σε τέσσερα χρόνια, δηλ. στην 96η και 97η Ολυμπιάδα (396 και 392).
Το κορίτσι της Σπάρτης ήταν πρώτο στην ιστορία που ανακάλυψε "κενά" σε ανδρικούς κανόνες που γελοιοποίησε.  Έτσι, απέδειξε στους τότε και τωρινούς-άνδρες ότι τα άλογα κάνουν τη διαφορά μεταξύ νίκης και ήττας και όχι η "ανδροπρέπεια".

Έδειξε ακόμα πως ήταν αρκετά γενναία ν' ανταγωνισθεί τ' αρσενικά στον πιο σκληρό ιππικό αγώνα και να βγεί νικήτρια.  Πάνω απ' όλα, η Κυνίσκα έγινε ένα μοναδικό παράδειγμα θηλυκής υπεροχής στην καλύτερη της μορφή,τον αθλητισμό.

Μετά τη μία από τις νίκες της, η Κυνίσκα χρηματοδότησε την κατασκευή μνημείου από τον Απελλή, στο οποίο εικονιζόταν και η ίδια με το τέθριππο και τον ηνίοχό της. Έστησε δύο χάλκινα μνημεία στην Ολυμπία, κοντά στο άγαλμα του Θάσιου Θεαγένη, στον πρόναο του ναού του Δία, που δεν διασώθηκαν, αλλά είναι γνωστό ότι ήταν έργα του τεχνίτη Απελλού.

Η επιγραφή του Απελλέα στη βάση του πιό μεγάλου μνημείου (με 4 χάλκινα άλογα σχεδόν φυσικού μεγέθους) που σώθηκε απ' το μεθοδικό Παυσανία βρέθηκε 24 αιώνες αργότερα.
Το τετράστιχο αποτελεί ύμνο στα γρήγορα άτια και τις γενναίες γυναίκες :
ΣΠΑΡΤΑΣ ΜΕΝ [ΒΑΣΙΛΗΕΣ ΕΜΟΙ] ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΟΙ Α[ΡΜΑΤΙ Δ ΩΚΥΠΟΔΩΝ ΙΠΠΩΝ] ΝΙΚΩΣΑ ΚΥΝΙΣΚΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΑΝΔ ΕΣΤΑΣΕ ΜΟΝ[ΑΝ] Δ ΕΜΕ ΦΑΜΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΚ ΠΑΣΑΣ ΤΟ[Ν] ΔΕ ΛΑΒΕ[Ι]Ν ΣΤΕΦΑΝΟΝ...ΑΠΕΛΛΕΑΣ ΚΑΛΛΙΚΛΕΟΣ ΕΠΟΗΣΕ. [δες και Ξενοφ. Αγησίλαος 9.6] 

"Βεβαιώνω ότι είμαι η μοναδική γυναίκα σε όλη την Ελλάδα 

που κέρδισε αυτό το στεφάνι"

Βάθρο του αναθήματος της Κυνίσκας

Τμήμα κυκλικής βάσης του αγάλματος της Κυνίσκας.
Πάνω στην επιφάνειά της είναι χαραγμένο τετράστιχο επίγραμμα, στο οποίο η Κυνίσκα καυχιέται ότι είναι κόρη και αδελφή βασιλιάδων και η μόνη γυναίκα ολυμπιονίκης στην Ελλάδα (396 και 392 π.Χ).

Στο βάθρο είχε στηθεί το άγαλμά της με το τέθριππο και τον ηνίοχο, που δεν διασώθηκαν, αλλά είναι γνωστό ότι ήταν έργα του τεχνίτη Απελλού. Το εντυπωσιακό ανάθημα βρισκόταν στο ναό του Δία στην Ολυμπία.
____________

Καλλιπάτειρα

Ξένοι, βάρβαροι, ακόμη και δούλοι μπορούσαν να παρακολουθούν τους Ολυμπιακούς Αγώνες.  Απαγορευόταν όμως ρητά να εισέρχονται στο στάδιο και να παρακολουθούν τους αγώνες οι γυναίκες.  Η μόνη ενήλικη γυναίκα που μπορούσε να παρακολουθήσει τους αγώνες ήταν η ιέρεια της θεάς Δήμητρας....

Οι κανονισμοί απαγόρευαν την είσοδο και την παρακολούθηση των γυμνικών αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιμωρούνταν σε θάνατο με κατακρήμνιση από το βραχώδες όρος Τυπαίο.    Η μοναδική γυναίκα που τόλμησε να παραβιάσει το άβατο της Ολυμπίας ήταν 

η Καλλιπάτειρα από τη Ρόδο.Η Καλλιπάτειρα, ήταν κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου και σύζυγος ενός επίσης μεγάλου ολυμπιονίκη, του Καλλιάνακτος, ενώ τα αδέρφια της και ο γιος της κέρδισαν κι αυτά σημαντικές νίκες στους  Ολυμπιακούς Αγώνες και στα Ίσθμια. 

Ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε μέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Όταν έμεινε χήρα, η Καλλιπάτειρα ανέλαβε η ίδια την εκγύμναση και την προετοιμασία του γιου της Πεισιρόδου, για να λάβει μέρος στο αγώνισμα της πυγμαχίας κατά την 96η Ολυμπιάδα (396 π.Χ.). 

Η Καλλιπάτειρα, θέλοντας να θαυμάσει το γιο της Πεισίροδο που αγωνιζόταν στην πάλη, πήρε την τόλμη και περιφρονώντας τη σχετική απαγόρευση και την επαπειλούμενη ποινή, μεταμφιέστηκε σε γυμναστή όπου και εισήλθε και παρακολούθησε τον αγώνα.

Και η απειλή του θανάτου ακόμη δεν εμπόδισε τη λαχτάρα της μάνας να αντικρίσει το παιδί της νικητή. 

Όταν ο γιος της τελικά κατάφερε να νικήσει, η μητέρα του συγκινήθηκε τόσο πολύ που έτρεξε να τον αγκαλιάσει με λατρεία.

Ο μανδύας της έπεσε και αποκαλύφθηκε η γυναικεία της φύση. Αμέσως τότε συνελήφθη. Η τιμωρία θα έπρεπε να είναι θάνατος. 

Δεν της επιβλήθηκε όμως, η θανατική ποινή, καθώς η οικογένειά της είχε βγάλει σειρά Ολυμπιονικών (πατέρα, σύζυγο, αδέλφια, γιο και ανιψιό).

Της δώσανε χάρη, επειδή η οικογένεια της ήταν φημισμένη. Η Καλλιπάτειρα γλίτωσε από βέβαιο θάνατο. Ακόμη και οι νόμοι λύγισαν μπροστά σε μία τόσο καταξιωμένη οικογένεια, μια οικογένεια Ολυμπιονικών.

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ

[Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδὸν ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, Τυπαῖον καλούμενον.  Κατὰ τούτου τὰς γυναῖκας Ἠλείοις ἐστὶν ὠθεῖν νόμος, ἤν φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν ἤ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν.  Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, ἥ ὑπό τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον· νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον καὶ τῷ πατρί καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδί αἰδῶ νέμοντες - ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι - ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμνασταῖς γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι.]

(Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις. Ηλιακά V, 6.7-8, μετ. Ν. Παπαχατζής)
_________________________________________________________

*  Κλεοίτας,  «Ο Κλεοίτας, γιος του Αριστοκλέους, ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε, εφεύρε και κατασκεύασε τους μηχανισμούς της αφετηρίας τον Ολυμπιακού ιπποδρόμου, και ένας δεύτερος  μηχανικός, ο Αριστείδη, βελτίωσε το ίδιο μηχάνημα με δικές του καινοτομίες», αναφέρει ρητά ο Παυσανίας.

Η μηχανή εκτόξευσης χάλκινου αετού στην αφετηρία του ολυμπιακού ιπποδρόμου, έργο του μηχανικού Κλεοίτα.   Σχέδιο Δ. Καλλιγερόπουλος.

Μέσα σε ένα πολύπλοκο σύστημα συγχρονισμένης εκκίνησης αλόγων, στο οποίο δεν θα αναφερθούμε εδώ, ο μηχανικός Κλεοίτας δημιουργεί μια μηχανή για να κάνει έναν χάλκινο αετό να πετάξει. Το είδος της μηχανής αυτής δεν είναι γνωστό. Μπορούμε όμως, από την περιγραφή του Παυσανία, να συμπεράνουμε και εν μέρει να υποθέσουμε τα εξής:

Η απαιτούμενη ενέργεια για την κίνηση του μηχανισμού ήταν εδώ μηχανική, προερχόταν δηλαδή από την πτώση του χάλκινου δελφινιού, που ήταν ίσως γεμάτο μολύβι. 

Τέτοιου είδους εξάλλου εσωτερική ενέργεια προερχόμενη από την πτώση ενός μολύβδινου βάρους έχουν πάμπολλα ελληνικά αυτόματα. Η ενέργεια αυτή μεταβιβαζόταν στο «μηχάνημα» μέσω του κανόνα και ενισχυόταν ίσως από την «ύσπληγγα», που το συγκρατούσε, ένα σύστρεμμα νεύρων δηλαδή, προσαρμοσμένο στην άρθρωση του, όμοιο με αυτό που είχαν οι καταπέλτες και οι μηχανισμοί στις αφετηρίες των δρομέων. 

Σε τέτοιες «ύσπληγγες» αναφέρεται εξάλλου και ο Παυσανίας για τις εδώ αφετηρίες των αλόγων. Το ίδιο «μηχάνημα» θα μπορούσε να είναι ένα μηχανικό-πνευματικό σύστημα, όπου η απαιτούμενη πίεση για την εκτόξευση του αετού θα παραγόταν μέσα σε έναν τορνεμένο θάλαμο συμπίεσης, μια καταθλιπτική αντλία, εφοδιασμένη με μια κατάλληλα ρυθμισμένη βαλβίδα εξόδου. Αυτή η μηχανική τεχνική αντίληψη είναι προάγγελος των μεγάλων επινοήσεων, που οδήγησαν αιώνες αργότερα στην ευρωπαϊκή βιομηχανική επανάσταση.


*  Ταράξιππος,  σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν Δαίμονας των αρχαίων που ενέδρευε κυρίως στους ιπποδρόμους  και ειδικά στη "σφενδόνη" αυτών, στις καμπές, όπου τ΄ άρματα έκαναν στροφή. Πίστευαν οι αρχαίοι πως στους αγώνες ακριβώς στη κρίσιμη στιγμή της στροφής παρουσιαζόταν αιφνίδια ο Ταράξιππος, η εμφάνιση του οποίου, αν και αόρατη στους αρματοδρόμους, προκαλούσε το τρόμο των αλόγων με συνέπεια τη συντριβή των αρμάτων και τον όλεθρο των αγωνιζομένων. Για τον λόγο αυτό οι αρχαίοι ίδρυαν βωμούς από αναχώματα στα σημεία εκείνα των ιπποδρόμων προς τιμή του Ταράξιππου καθώς τελούνταν και ιδιαίτερες θυσίες από τους ηνιόχους.

Βέβαια όλοι αυτοί οι μύθοι, κάτω από τη γοητεία της Ελληνικής Μυθολογίας, αναφέρονται στη αρχική παρατήρηση της "φυγόκεντρης δύναμης"  όπου με την κατασκευή των αναχωμάτων (βωμούς) στις στροφές των ιπποδρόμων και της προσοχής αναβατών και ηνιόχων επ΄ αυτών, έπαυαν πλέον τα άρματα να εξέρχονται ή να συγκρούονται μεταξύ τους, προς χάριν πλέον της γνώσης αυτής, (του Ταράξιππου).
_________________________________________________


Για να ολοκληρώσουμε την Ανάρτηση αντλήσαμε γνώση από:

. Την Αισθητική των Αρχαίων Ελλήνων, εκδόσεις Ζήτρος

.  http://odysseus.culture.gr/

.  http://www.ime.gr/

.  http://diadrastiko.blogspot.gr/
.  http://www.istoria.gr/
.  http://wikipedia.org

Scholeio.com

Δύο Ώρες μετά τα Μεσάνυχτα

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος έχει Ξεκινήσει και Είναι σε Εξέλιξη.

Ένας ευγενής άνδρας Αθηναίος, κερδίζει την εμπιστοσύνη του Σπαρτιάτη βασιλιά...  

Ο ακατανίκητα γοητευτικός, ατίθασος και αδίστακτος, Αλικιβιάδης,  βρίσκεται στην "αυλή της Σπάρτης" και όχι μόνο. Έχει γίνει πια ο "πολύτιμος" έμπιστος του βασιλιά Άγι.  Πολύτιμη και η συμβουλή του προς τον βασιλιά στρατηγό :  

"...οι Σπαρτιάτες στρατιώτες που θα σταλούν στη Σικελία, να είναι συγχρόνως και κωπηλάτες στα πλοία, για να αυξηθεί έτσι ο αριθμός των μάχιμων στρατιωτών που θα στέλνονταν κατά των Αθηναίων !"

Ξαφνιάζει τους πάντες στη Σπάρτη,  ακολουθώντας πιστά τον λακωνικό τρόπο ζωής. Ξυρίζει το κεφάλι του σύρριζα, κάνει κρύα λουτρά, τρώει τον μέλανα ζωμό κι όλοι απορούν πώς είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να είχε γνωρίσει, ποτέ, μάγειρες και αρωματοποιούς !  

Η προσαρμοστικότητα αυτή του Αλκιβιάδη, που ξεπερνούσε ακόμη κι αυτή του χαμαιλέοντα, όπως λέει ο Πλούταρχος, ήταν και ο μεγαλύτερος σύμμαχος του στις δύσκολες στιγμές. 

Ο Αλκιβιάδης στη Σπάρτη, δεν είναι απλά μια γοητευτική αρρενωπή προσωπικότητα,  είναι μια άκρως επικίνδυνα αισθησιακή ύπαρξη, που ξεχειλίζει, θάλεγε κανείς, ερωτισμό... 

Η παρουσία του, ο "λόγος" του, ή στρατηγική του ευφυΐα, η κίνησή του... αποπνέουν ομορφιά, γοητεία... και  έρωτα.

Ακόμα και ο αέρας, στην αίθουσα των στρατηγικών σχεδίων του παλατιού, είναι ερωτικός...  όταν ο Αλκιβιάδης είναι εκεί, και συσκέπτεται με τον βασιλιά.  

Η βασίλισσα Τιμαία δεν τον πρόσεξε αμέσως. Τον είχε δει μόνο από μακριά, όπως και πολλοί άλλοι άλλωστε...  

Είχε περάσει αρκετός καιρός που τα σανδάλια του Αλκιβιάδη πατούσαν την  σπαρτιάτικη γη, όταν, πράγματι τυχαία η Τιμαία, αναζήτησε τον Άγι στον χώρο που δεν συνήθιζε να τον ενοχλεί, των "επιχειρήσεων"... 

Τα μάτια του την παγιδεύουν...  Η φιγούρα του, η φωνή του, καταστροφή... 

Η  βασίλισσα  αντέχει δευτερόλεπτα... κατεβάζει τη ματιά της, ψελλίζει  κάτι στον Άγι, προσπαθώντας να κρύψει την ταραχή της και φεύγει κυνηγημένη.

Για κάποιες μέρες δεν πατάει το πόδι της ούτε από μακριά προς τον διάδρομο που οδηγούσε στην πτέρυγα.   Όσο της πήρε να συνειδητοποιήσει τι είχε γίνει στην καρδιά της, στο μυαλό της, μέσα της τέλος πάντων και που έμοιαζε να μην την υπακούει ! 

Τι της είχε συμβεί ;  

Δεν είναι σίγουρη ότι απαντάει στην εσωτερική ερώτηση, που της απευθύνει, απορώντας ο εαυτός της, αλλά μετά το πρώτο σοκ, βρίσκει δικαιολογίες για να μπαινοβγαίνει...  δεν τον κοιτά.. δηλαδή προσπαθεί να μην τον κοιτά.. αλλά δεν το καταφέρνει.  

Στήνει αυτί πίσω από κλειστές πόρτες, κάνει αφελείς ερωτήσεις στον Άγι, καταφεύγει σε απίθανες δικαιολογίες και τεχνάσματα, πρώτον να μαθαίνει τις ώρες που θα έρθει κάθε φορά ο "ξένος" και δεύτερον μια  σημαντική αφορμή που την κάνει να πηγαίνει εκεί, που δεν πήγαινε μέχρι τώρα συχνά. 

Ζει βυθισμένη στην "ανησυχία", στην αγωνία, στον φόβο.  Παράλληλα όμως, νιώθει, ένα πουπουλένιο σύννεφο ευτυχίας να την τυλίγει σιγά-σιγά....  Δεν θα πει όχι. Δεν μπορεί. Δεν έχει τη δύναμη να πει όχι.  Αφήνεται να μεθύσει..

Περνάει ένα συγκλονιστικό διάστημα που κατακλύζεται με εναλλαγές συναισθημάτων. Τώρα κάθε μέρα που περνάει είναι και πιο ευδιάθετη... αλλά και αυτό δεν κρατάει πολύ. 

Καταλαβαίνει ότι δεν της φτάνει πια και αυτό !  

Δεν της φτάνουν οι ματιές... δεν της φτάνει η φωνή του, που γίνεται βελούδινη και δροσερή σαν νερό της πηγής όταν της απευθύνεται...  Δεν της φτάνει.  Ένας  έρωτας φουντώνει μέσα στην Τιμαία,  την βασίλισσα της Σπάρτης και γυναίκα του σπαρτιάτη βασιλιά Άγι, για τον γοητευτικό,  αμαρτωλό, ακατανίκητο γόνο της Αθήνας.  Και αυτόν τον έρωτα εννοεί να τον ζήσει, ότι κι αν πρόκειται να της στοιχίσει αυτό.  

Είναι μια ερωτευμένη γυναίκα.  Η έλξη που νιώθει για τον γοητευτικό ξένο είναι φωτιά που της καίει το μυαλό, τα σωθικά, τη ζωή...  Φοβάται ότι θα την καταλάβουν όλοι, ότι θα διαβάσουν τη σκέψη της...  Άλλωστε  η εξωτερική της εικόνα πια δεν είναι και τόσο καλή... το στενό περιβάλλον των ανθρώπων της αυλής σίγουρα θα έχει αρχίσει να σχολιάζει. 

Το νιώθει κάθε φορά που διασταυρώνεται μαζί τους.  

Σκέψεις... ενοχές... και μια ερωτική επιθυμία που την "ντύνει" σαν δεύτερο δέρμα ! 

Κι εκείνος άραγε τι να σκέφτεται... Η Τιμαία είναι σίγουρη ότι την έχει "προσέξει"... Μα τι λέει, πολλά παραπάνω από αυτό... 

Είναι η ματιά του που την νιώθει στο κορμί της και την καίει... Είναι κάτι σαν δόνηση που την κάνει ν' ανατριχιάζει όταν περνάει από δίπλα του... Δεν μπορεί, είναι σίγουρη, πρέπει να την αγαπάει κι αυτός... Γι αυτό είναι τόσο δυνατό το συναίσθημά της. Γιατί είναι διπλό. 

Όχι, ο καθένας καθρεφτίζει το πάθος του στον άλλον... και γίνεται τετραπλό ! Μα, μήπως έχει αρχίσει να χάνει τα λογικά της, είναι μια βασίλισσα....    Δεν είναι τίποτα.  

Είναι, μόνο, μια ερωτευμένη γυναίκα.

  

Όπως δεν μπορούσε να κρύψει την αδικαιολόγητη χαρά της, στην αρχή...  Τώρα δεν μπορεί να κρύψει τη δυστυχία του ανεκπλήρωτου πόθου που νιώθει,  τον εσωτερικό πόλεμο που κάνει με τον εαυτό της.  

Θέλει να παραδοθεί στον ξένο κατακτητή... δεν αντέχει άλλο. Δεν γελάει πια, κι όταν ανάμεσα σε κόσμο αναγκάζεται να το κάνει το στόμα της μόνο του, μάλλον μορφάζει παρά χαμογελάει...

Εντύπωση της κάνει η τέχνη με την οποία χειρίζεται, αυτός ο ξένος "πειρασμός",    διαφορετικού  ενδιαφέροντος θέματα... θα ήθελε, αυτή, να είναι το "κυριότερο θέμα"...

Σε μια από τις "εισβολές" της, στην μεγάλη αίθουσα, είχε προλάβει να τον ακούσει να επιμένει γιατί έπρεπε, οπωσδήποτε, η Σπάρτη να οχυρώσει τη Δεκέλεια της Αττικής... 

"... Πρέπει να υπάρχει μόνιμα ένα φρούριο της Σπάρτης μέσα στην Αττική...." 

Ο "ξένος" ακούγοντας τον θόρυβό της...  σήκωσε το κεφάλι του... και συνεχίζοντας να μιλάει, διείσδυσε φλύαρα με τα μάτια του μέσα στο μυαλό της... σαν να τον άκουγε να της λέει, πόσο όμορφη γυναίκα είναι...  ότι ήξερε τι συμβαίνει μέσα της... ότι κι εκείνος ήταν ερωτευμένος μαζί της... της μίλαγε...  απαλά και βελούδινα κάμποσα δευτερόλεπτα.

Αν καθόταν στην άκρη της αίθουσας ;  

Θα προδινόταν ;  

Γιατί ;  Μπορεί να ένιωθε μοναξιά...  Σκεφτόταν τι θα έλεγε στον βασιλιά αν την ρώταγε... 

Ωχ... ας έκανε ότι ήθελε, ας την ρώταγε, ας  το καταλάβαινε... Δεν την ένοιαζε πια τίποτα.

Η Τιμαία κάθισε,  όχι πολύ κοντά τους...  Ο Αλκιβιάδης συνέχισε... 

"... έτσι οι Αθηναίοι θα στερηθούν όλο τον πλούτο της υπαίθρου, αλλά και τους φόρους των συμμάχων, οι οποίοι όταν δουν αδύναμη την Αθήνα δεν θα  πληρώνουν πια.  Τελευταία απαραίτητη κίνηση για την τελική νίκη βασιλιά μου, που πρέπει η Σπάρτη να προχωρήσει είναι  να αποσπάσουν από την Αθήνα τις συμμαχικές πόλεις που είχε στην Ιωνία οδηγώντας  τες σε αποστασία.  Μ’ αυτό τον τρόπο η Αθηναϊκή ηγεμονία θ’ απογυμνωνόταν από την ίδια τη δύναμή της !" 

Μετά την πρώτη δύσκολη φορά, πήγε πάλι και πάλι...  Δεν καθόταν πολύ... Την ζάλιζαν οι τόσες λεπτομέρειες για.... άνδρες, πλοία, εφόδια... και αναλύσεις επί αναλύσεων για υποθετικές ενέργειες των "εχθρών" σε δικές τους...  πάλι υποθετικές, κινήσεις. 

Απίθανες λεπτομέρειες να λέει στο βασιλιά, ο ξένος, πως να κρύβει τα αδύνατα σημεία της Σπάρτης, και πως, να αναδεικνύει τα σημεία που υπερίσχυε... 

Αυτό, όπως τον είχε ακούσει να λέει, στόχευε σε δύο στόχους ταυτόχρονα. Απ' τη μια να προβάλει  τα δυνατά σημεία της Σπαρτιάτικης τακτικής πιο έντονα δημιουργώντας στον αντίπαλο την ψευδαίσθηση μιας  υπεροχής ενός ανίκητου αντιπάλου... κρύβοντας τα δικά του ψεγάδια και αποφεύγοντας να τον παρασύρει ο εχθρός στα δικά του "δυνατά σημεία"...  Ο καλύτερος σύμμαχος είναι  ο εκνευρισμός του αντιπάλου.  

              " ...θα τους Δείξω ότι ....Ζω"

Μα πως βρέθηκε ο Αλικιβιάδης, ο ευγενής Ἀλκιβιάδης Κλεινίου Σκαμβωνίδης στη Σπάρτη ;  Το τελευταίο γνωστό μέλος της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλκμεωνίδων, αντίκρυσε το αθηναϊκό φως το 450π.Χ.  
Εξέχων Αθηναίος πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στο δεύτερο μισό του Πελοποννησιακού πολέμου ως στρατηγικός σύμβουλος, στρατιωτικός και πολιτικός.

Ας πάμε λίγο πίσω, να τον συναντήσουμε, τον Ιούλιο του 415 π.Χ.  στην Αθήνα, η οποία του αναθέτει την αρχηγία της Σικελικής εκστρατείας* μαζί με τον συντηρητικό στρατηγό Νικία και τον στρατιωτικό Λάμαχο.   Τα αθηναϊκά πλοία και όλος ο συμμαχικός στόλος ξεκινάνε με τιμές από τον Πειραιά για τη Σικελία... 

Όταν όμως έφθασε ο αθηναϊκός στόλος στη Σικελία, οι Αθηναίοι τον καλούν να επιστρέψει πίσω, για να δικαστεί με την κατηγορία για τη συμμετοχή του στο σκάνδαλο της καταστροφής των Ερμών (ιερές στήλες του θεού Ερμή), και για την διακωμώδηση των Ελευσίνιων Μυστηρίων...   
Παρενθετικά. για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να πούμε, ότι η "υπόθεση"  είχε ξεκινήσει πριν την αναχώρηση του στόλου και του κατηγορούμενου  Αλκιβιάδη βέβαια,  και ο ίδιος είχε  ζητήσει επίμονα  να δικαστεί πριν την αναχώρηση του για τη Σικελία, χωρίς όμως αποτέλεσμα... 

Η δίκη, γίνεται, κατά την απουσία του, από τους συμπολίτες του, και καταδικάζεται ερήμην σε θάνατο.  Η περιουσία του δημεύεται, το όνομα του χαράσσεται σε στήλη για διασυρμό, και του απαγγέλλουν επίσημες κατάρες... 
  
Είναι ένα μεγάλο λάθος των Αθηναίων αυτό,  διότι αφήνουν ουσιαστικά ακέφαλη την εκστρατεία από τον εμπνευστή κι υπέρμαχό της.  Ο Νικίας μένει μόνος, -δηλωμένος πολέμιος  της  εκστρατείας-, να  φέρει  εις  πέρας ένα  έργο που δεν πίστευε ! 
Η  ψυχή αυτής της εκστρατείας, ο  Αλκιβιάδης,  δεν  γυρίζει βέβαια στην Αθήνα  να δικαστεί,  αλλά αυτομολεί στο αντίπαλο στρατόπεδο των Σπαρτιατών!

«Θα τους δείξω ότι ...ζω», λέει ο Αλκιβιάδης..

Δεν αισθάνεται τύψεις για την πράξη του αυτή, αλλά με αυτοπεποίθηση και θράσος σε μία δημηγορία του, ενώπιον των Σπαρτιατών, απολογείται για την προδοσία του. 

Κατορθώνει να πείσει τους διστακτικούς Σπαρτιάτες, πως, αν και Αθηναίος,  μπορεί να βοηθήσει τους εχθρούς της πατρίδας του...  επειδή δεν αισθάνεται πατριωτισμό για μια πατρίδα πού τον αδίκησε !

Κερδίζει τη συμπάθεια των ολιγαρχικών Σπαρτιατών λέγοντας τους   "...ότι ποτέ δεν υπήρξε δημοκράτης των άκρων και καταλήγει ότι η δημοκρατία είναι μια μωρία!"   Όσο για την προηγούμενη εχθρική στάση του εναντίον της Σπάρτης τη δικαιολογεί λέγοντας    "...ότι η Σπάρτη άρχισε πρώτη τις εχθροπραξίες...."

                      Ο Βασιλιάς Λείπει Ταξίδι...

Μαρτυρικό το διάστημα που πέρασε... με ενοχές, και αμφιταλαντεύσεις.  Μα ποια είναι αυτή η γυναίκα ; Αναρωτιέται μέσα της όταν την πιάνουν κρίσεις.  Που πήγε η λογική της... ?    Δεν της μένει τίποτα άλλο παρά να υποκύψει... δυστυχώς είναι πιο δυνατό από αυτήν, δεν μπορεί να κάνει τίποτε.   Το πάθος της για τον ωραίο ξένο την κυβερνάει πια.... καταλαβαίνει ότι η εξουσία δεν είναι στα δικά της χέρια. 
Είναι και ο  Άγις,  που είναι....  τόσο μακριά !    
Παίρνει τη μεγάλη απόφαση, ζητάει τη βοήθεια ενός "έμπιστου" ανθρώπου  

"... καλέ και πιστέ μου φίλε, σε παρακαλώ να παραδώσεις αυτή την επιστολή μόνο στα χέρια του ξένου και μόνο αφού βεβαιωθείς ότι δεν σε βλέπει κανείς".    

Κοιτάζοντας αλλού,  συνεχίζει τις οδηγίες, "....να είναι απασχολημένοι οι φρουροί... φρόντισε να είναι  άδεια η πτέρυγα  μετά τα μεσάνυχτα".    

Φυσικά και δεν έπρεπε κανείς να δει τον δει....  
Στην επιστολή, του γράφει:  ".... δυο ώρες μετά τα μεσάνυχτα, όχι νωρίτερα".  

Όλα έγιναν όπως έπρεπε... όπως τα σχεδίασε η ερωτευμένη γυναίκα... δεν χρειάζονταν πολλά λόγια,  είχαν ειπωθεί τόσα με τα μάτια... τον "κώδικα" των ερωτευμένων.    

Ξαπλωμένη δίπλα του...  τα γυρνάει στο μυαλό της ξανά και ξανά. Τη νέα γυναίκα δεν την ενδιαφέρει τίποτα άλλο...  Τώρα τα βράδια, κανείς τους δεν κοιμάται...  λες και ταξιδεύουν σ' ένα άλλο κόσμο, ονειρικό... 
Είναι ένας κόσμος φτιαγμένος από την επιθυμία τους... 

Ξεχνούν τις δυσκολίες που πρέπει να ξεπερνούν κάθε μέρα.  Δεν υπάρχει ο χρόνος για την Τιμαία... Τι όμορφη που μπορεί να είναι η ζωή...!  Κάθε μέρα αισθάνεται πιο νέα, πιο δραστήρια... πιο ικανή... δεν νιώθει κούραση σχεδόν ποτέ...  Προχθές ξαφνικά κατάλαβε ότι ένιωθε ακόμα και ευγνωμοσύνη για τον όμορφο ξένο της. Σ' αυτόν δεν χρωστάει την ευτυχία της μήπως ?
              
Όμως υπάρχει καμιά ομορφιά που να κρατάει για πάντα ? 
Οι δυσκολίες δεν είναι πια δυσκολίες...  γίνονται ανυπέρβλητα εμπόδια.  

Η βασίλισσα της Σπάρτης  θα φέρει στον κόσμο το παιδί του Αλκιβιάδη ! 



Όταν ο βασιλιάς επιστρέφει, μετά την έκπληξη για το γεγονός... βάζει τα γεγονότα, τις ημερομηνίες κάτω και ....καταλαβαίνει ότι κάτι, ή μάλλον τίποτα,  δεν πάει καλά... Θυμήθηκε ότι ο σεισμός, που τον είχε οδηγήσει κάποια νύχτα στο δωμάτιο της γυναίκας του (οι σχέσεις τους δεν ήταν πολύ ζεστές), ήταν πολύ πιο πίσω από τους εννέα μήνες που χρειαζόταν μια γυναίκα   να κυοφορήσει ένα παιδί.  Το αντρόγυνο μετά την νύχτα του σεισμού δεν είχε συνευρεθεί ξανά. 

Η βασίλισσα, όταν δεν την ακούν, φωνάζει το παιδί Αλκιβιάδη, ο εραστής της όμως απλώς κομπάζει για τη σπουδαία του κατάκτηση και λέει πως: 
"...μ’ αυτό που έκανε... ο θρόνος της Σπάρτης θα ανήκε πια στους απογόνους του." 

Και πράγματι ο καρπός της παράνομης σχέσης του με την Τιμαία, ο γιος του Λεωτυχίδας λίγο έλειψε να ανέλθει στον θρόνο της Σπάρτης, αλλά το κώλυμα της καταγωγής του τον υποχρέωσε τελικά να παραχωρήσει τη θέση του στον Αγησίλαο. 

Ο Άγις προσπάθησε να διώξει τον Αλκιβιάδη από τη Σπάρτη, οι έφοροι όμως δεν συμφωνούν. Δεν ήθελαν  να χάσουν έναν πολύτιμο σύμβουλο.  Εξάλλου, σκέπτονταν:

"...ας ήταν ο Άγις πιο συνεπής στα συζυγικά του καθήκοντα, για να μη στρεφόταν το ενδιαφέρον της Τιμαίας σε άλλον άντρα". 

Βρίσκεται  στη Χίο ο Αλκιβιάδης,  για  να τους  πείσει  να  αποστατήσουν  απ’ την   Αθηναϊκή  ηγεμονία, όταν μαθαίνει ότι ο Άγις τα κατάφερε...  υπάρχει  διαταγή  στη Σπάρτη να τον θανατώσουν. 

Φεύγει από το νησί αναζητώντας καινούργιο καταφύγιο...  Ο Τισσαφέρνης ο Πέρσης σατράπης  είναι ότι πρέπει.   

Παρά τον μισελληνισμό του Πέρση άρχοντα, ο Αλκιβιάδης κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη και την εύνοια του μιμούμενος τις συνήθειες των βαρβάρων, κυρίως την υπερβολική πολυτέλεια και την κολακεία.  

Τον  συμβουλεύει  να ναυπηγήσει στόλο και να εξαντλήσει τους  δύο  αντίπαλους Αθηναίους- Σπαρτιάτες  υποσχόμενος πλοία και χρήματα  πότε  στον  ένα και πότε  στον άλλο! 

"... Με αυτό τον  τρόπο βασιλιά μου, θα πετύχεις, το μεγάλο όνειρο, χρόνια τώρα, των προκατόχων σου αλλά και ολόκληρου του λαού σου...  Ν' αποδυναμώσετε τους Έλληνες ώστε να τους ελέγχετε πια !"
_____________________

* Αλκιβιάδης,  Αθηναίος πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός. Ήταν το τελευταίο γνωστό μέλος της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλκμεωνίδων. Ανηψιός του Περικλή.   Ο Αλκιβιάδης ζει τα παιδικά του χρόνια μέσα στη στοργή του Περικλή και της Ασπασίας, η οποία τον αγάπησε όσο και τον μικρό της γιο.

Άντρες και γυναίκες τον θεωρούν τον ωραιότερο άντρα, τον αποκαλούν «ο ωραίος Αλκιβιάδης» και ήδη από την εφηβεία του ήταν περιζήτητος ως μοντέλο σε εργαστήρια γλυπτικής (σε ένα από αυτά πρωτογνώρισε και τον Σωκράτη).     

Ο ίδιος φρόντιζε να αναδεικνύει το κάλλος του με μεγαλοπρεπείς εμφανίσεις και πορφυρά ενδύματα. Καθιέρωσε μάλιστα και νέο σχήμα σανδαλιών που ονομάστηκαν Αλκιβιάδες. Το μόνο φυσικό του ελάττωμα ήταν ένα ελαφρύ τραύλισμα, αλλά ακόμη κι αυτό η γοητεία του Αλκιβιάδη το είχε μετατρέψει σε θέλγητρο, που έκανε τους ακροατές του να τον ακούνε με ευχαρίστηση και τους νέους Αθηναίους να τον μιμούνται!

*  Πελοποννησιακός πόλεμος, Η Αθηναϊκή ηγεμονία με την αυταρχική διοίκηση της καταπίεζε βάναυσα τους Συμμάχους της και με τη δύναμη της που όλο και μεγάλωνε προκάλεσε την αντιζηλία της άλλης μεγάλης δύναμης του ελλαδικού χώρου, της Σπάρτης. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος λοιπόν δεν άργησε να ξεσπάσει, χωρίζοντας την Ελλάδα σε δυο αντίπαλα στρατόπεδα, για 30 σχεδόν χρόνια και φέρνοντας την καταστροφή και την παρακμή στις ελληνικές πόλεις-κράτη! Αν ο 5ος αιώνας ξεκινά με τους νικηφόρους Περσικούς πολέμους για τους Έλληνες, δυστυχώς κλείνει με τον καταστρεπτικό εμφύλιο Πελοποννησιακό πόλεμο!

*  Σικελική εκστρατεία, το «Μεγάλο  Σχέδιο», όπως το χαρακτηρίζει η Γαλλίδα Ζακλίν ντε Ρομιγύ συγγραφέας, δηλ.  την  εξάπλωση  της  Αθηναϊκής  ηγεμονίας  στην  Σικελία  κι ίσως  μετά στην Ιταλία  και μετά  στην  Καρχηδόνα. 

Μετά την πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου, που κράτησε 10 χρόνια, χωρίς να καταφέρει ούτε η Αθήνα ούτε η Σπάρτη να επικρατήσουν οριστικά, οι Αθηναίοι αποφασίζουν να εκστρατεύσουν στη Σικελία, ανοίγοντας νέο πολεμικό μέτωπο εκεί ! 
Σχέδιο του Αλκιβιάδη. 

Αν πετύχαινε το Σχέδιο θα  ενοποιούνταν πρώτα o ελλαδικός χώρος κάτω από την αδιαμφισβήτητη πια πανελλήνια και παγκόσμια για την εποχή της δύναμη της αρχαίας Αθήνας -αδύνατον να της αντισταθεί πια η Πελοποννησιακή συμμαχία με τους Σπαρτιάτες- και  μετά  ολόκληρη η   Μεσόγειος  θα  ετίθετο  κάτω απ’  την  ελληνική  εξουσία.  
Κι ο νους του σύγχρονου ανθρώπου, εκ των υστέρων βέβαια, δεν μπορεί να μη σκεφτεί ότι τότε ίσως η εξέλιξη της ιστορίας να  ήταν διαφορετική και να  μην  γινόταν ποτέ πραγματικότητα η  κυριαρχία της  Ρώμης στη  Μεσόγειο. 
____________________________________________


*  Βιβλιογραφία: 

Θουκιδίδου Ιστορία  εκδ. Ζαχαρόπουλου
Ξενοφώντος Ελληνικά  εκδ. Ζαχαρόπουλου
Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι  εκδ. Ζαχαρόπουλου

Ζακλίν ντε Ρομιγύ: «Αλκιβιάδης» εκδ. το Άστυ 1995 

Jacqueline de Romilly: Thucydides and Athenian Imperialism Oxford University Press, 1967

G.E.M. Ste Croix: The Origins of the Peloponnesian War, Λονδίνο 1972.
Βλάχος Άγγελος, Ο κύριος μου Αλκιβιάδης, Αθήνα 1953

πηγή

perasma
                                                   

Αρχαία Ελλάδα, Δημόσιες Βιβλιοθήκες

   Όταν ακούει κανείς για γραπτά κείμενα στην αρχαία Ελλάδα,  σκέπτεται συνήθως επιγραφές σε μάρμαρο ή συγγράμματα γραμμένα σε παπύρους ή περγαμηνές. 

Υπήρχαν όμως και κείμενα γραμμένα επί ποικίλης ύλης.
Οι νόμοι του Σόλωνα π.χ. είχαν γραφεί σε ξύλινους κυλίνδρους, που ονομάζονταν «άξονες», καθώς και σε τριγωνόμορφες πινακίδες, τις «κύρβεις» που είχαν στηθεί πάνω στην Ακρόπολη.

   Ο Πλίνιος κάνει λόγο για επιγραφές χαραγμένες σε πλάκες μολύβδου, σώθηκε δε και μια πλάκα ανεπίγραφη χαλκού και άλλη σιδήρου (Ι.G.Α.321και322). 
   Ο Ιώσηπος αναφέρει μολύβδινους χάρτες και ο Πλούταρχος ιστορεί ότι η ποιήτρια Αριστομάχη αφιέρωσε στους Δελφούς σύγγραμμα, που είχε μορφή μεταλλικού ειληταρίου. 

   Άλλη χάλκινη πινακίδα βρέθηκε στην Ολυμπία με χαραγμένο επάνω της ένα κείμενο συνθήκης, που έγινε μεταξύ Ηλείων και αντιπάλων τους. 

   Χαράζονταν ακόμη επιγραφές πάνω σε πήλινες πλάκες (επί κεράμου), σε δέρματα, σε θαλασσινά όστρακα και σε οστά. Αλλά και πάνω σε ελάσματα χρυσού χαράσσονταν κείμενα, όπως π.χ. στα ορφικά χρυσά πλακίδια, τα γνωστά τόσο από την Κρήτη όσο και από την Ιταλία. 

   Ως καθαρή όμως, Ελληνική επινόηση μπορούν να θεωρηθούν οι ξύλινες πινακίδες, οι επαλειμμένες με κερί. 
   Οι πινακίδες αυτές επέτρεπαν τη συνεχή επανεγγραφή κειμένων μετά την απόσβεσή τους, γι’αυτό και τις χρησιμοποιούσαν κυρίως οι μαθητές για εξάσκηση. 

   Όλες αυτές οι πληροφορίες προκύπτουν από τη μελέτη των φιλολογικών και των επιγραφικών πηγών. Από τις επιγραφές έχουμε και την πληροφορία ότι οι βιβλιοθηκάριοι των αρχαίων ελληνικών βιβλιοθηκών ονομάζονταν γραμματείς και επιμελητές των βιβλιοφυλακίων. 

[Αναδημοσίευση από το περιοδικό Αρχαιολογία]

Σε μια χώρα που γεννήθηκε 
το πνεύμα της επιστήμης και 
η φιλοσοφία, που η τέχνη έφτασε στο αποκορύφωμα 
της, που το θέατρο αποτέλεσε σχολείο υψηλού επιπέδου για όλες τις ηλικίες, σε μια χώρα που δεν υπήρξε πόλη χωρίς θέατρο – μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία του πολιτισμού – δεν θα ήταν δυνατό να μην έχουν υπάρξει και αγαπηθεί 
και οι βιβλιοθήκες.

   Υπήρχαν βιβλιοθήκες στις αρχαίες Ελληνικές πόλεις; 

Εκτός από σποραδικές περιπτώσεις, οι αρχαίοι συγγραφείς δεν αναφέρονται στο θέμα αυτό. 

Υπάρχουν όμως, ευτυχώς, επιγραφικές πηγές που έρχονται να συμπληρώσουν το κενό.

   Οι αρχαίοι Έλληνες που τόσο καλλιέργησαν τις τέχνες και τα γράμματα, ήταν επόμενο να εκτιμήσουν την επινόηση και τη χρήση του αλφαβήτου σε τέτοιο σημείο, ώστε ο Σοφοκλής να βάλει στη χαμένη τραγωδία του «Αμφιάραος» ένα ηθοποιό να σχηματίζει με κινήσεις του χορού τα γράμματα, ενώ σε άλλη τραγωδία ­ επίσης χαμένη – του Αθηναίου Καλλία, 24 μέλη χορού υποδύονταν τα ισάριθμα γράμματα του αλφάβητου, χαρακτηριστική άλλωστε της γοητείας που είχε στους αρχαίους Έλληνες η χρήση των γραμμάτων είναι και η ωδή του Πινδάρου στο 
γράμμα Σ.
   Από χρόνους παλαιότατους πρώτοι οι τύραννοι ενδιαφέρθηκαν για τη διάδοση των ομηρικών επών, τα οποία φρόντισαν να περισυλλέξουν και να διασώσουν. 
   Σ’ αυτούς ακριβώς τους χρόνους και μάλιστα στη διάρκεια της τυραννίδας, στην Αθήνα, του Πεισιστράτου, πρέπει να τοποθετηθεί και η ίδρυση των πρώτων βιβλιοθηκών στην Ελλάδα.
   Όταν γίνεται λόγος για βιβλιοθήκες στην αρχαία Ελλάδα, η σκέψη μας ανατρέχει συνήθως στις γνωστές βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας, της Περγάμου και ίσως το πολύ – πολύ στις βιβλιοθήκες του Πανταίνου και του Ανδριανού στην Αθήνα.

[-Το γεγονός ότι επί αιώνες τώρα μας τροφοδοτούσαν με την ιδέα ότι η γνώση των αρχαίων Ελλήνων βρισκόταν αποθηκευμένη μονάχα μέσα στην περίφημη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας. Μέγα ψεύδος!.. Σ' ολόκληρη την ελληνική και ρωμαϊκή επικράτεια υπήρχαν δεκάδες (ίσως εκατοντάδες) ελληνικές βιβλιοθήκες που φώτιζαν τον κόσμο απ' άκρου εις άκρον.Να θυμηθούμε τις βιβλιοθήκες που επισημάναμε όχι μόνο στην Αθήνα (του Πλάτωνος, του Αριστοτέλους, του Πανταίνου, του Αδριανού κ.λ.π.), στην Αντιόχεια στο Αφγανιστάν, στην Πέργαμο, τις βιβλιοθήκες των Γυμνασίων, στην Ρόδο, στην Κω, στο Ταυρομένιον και σε πολλά άλλα σημεία της γης. Ήσαν τόσες πολλές οι βιβλιοθήκες της Αρχαίας Ελλάδος, ώστε η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας να φαντάζει μπροστά τους σαν... παρωνυχίδα!Για να αντιληφθούν οι αναγνώστες σας μέχρι ποίου σημείου είχε φθάσει το πνευματικό επίπεδο των προγόνων μας, θα σας θυμίσω το περίφημο πλοίο «Συρακοσία», ένα είδος εμπορικού πλοίου, που διέθετε, πέραν των άλλων, και βιβλιοθήκη για ανάγνωση των επιβατών! ]  Από συνέντευξη του Άγγελου Π. Σακκέτου το έτος 2001

   Αλλά τόσο στην Αθήνα όσο και στις άλλες Ελληνικές πόλεις, όχι μόνο του μητροπολιτικού αλλά και του αποικιακού Ελληνισμού, υπήρξε ένας πολύ μεγάλος αριθμός βιβλιοθηκών, για τις οποίες δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτε εκτός από την ύπαρξή τους. Την ύπαρξη αυτών των βιβλιοθηκών βεβαιώνουν περισσότερο επιγραφικές και λιγότερο φιλολογικές πηγές.
   Την ύπαρξη βιβλιοθηκών στην Αθήνα μαρτυρεί ο ιστορικός Πολύβιος μνημονεύοντας τον επίσης αρχαίο ιστορικό Τίμαιο. Λέει δηλαδή ο Πολύβιος ότι, όταν ο Τίμαιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις Συρακούσες, για να αποφύγει την πίεση του τυράννου Αγαθοκλή, κατέφυγε στην Αθήνα, όπου έζησε 50 (!) χρόνια ερευνώντας τις βιβλιοθήκες της πόλης του Κέκροπα. 
   Από άλλες σποραδικές πληροφορίες που βρίσκονται σε φιλολογικές πάλι πηγές συμπεραίνεται ότι υπήρχε μεγάλος αριθμός βιβλιοθηκών στον εκτός της μητροπολιτικής Ελλάδας ελληνισμό.
   Συγκεκριμένα στην Ασία είχαν βιβλιοθήκες οι Ελληνικές πόλεις Έφεσος, Μίλητος, Αλικαρνασσός, Ηράκλεια του Πόντου, Κνίδος, Μύλασα, Νύσσα, Πέργαμος, Πριήνη, Προύσα, Σινώπη, Σμύρνη, Τέως, Αντιόχεια, Αφροδισιάδα, Καισαρεία, Ταρσός. Μαγνησία του Μαιάνδρου, Μαγνησία Σιπύλου, Ιασός, Θυάτειρα, Άσσος και Λάμψακος.

   Ανάλογες βιβλιοθήκες πρέπει να είχαν και οι ελληνικές αποικίες στη Δύση και στα παράλια της Β. Αφρικής. Κατά κάποια περίεργη όμως σύμπτωση δεν μνημονεύεται στις σωζόμενες επιγραφικές και φιλολογικές πηγές βιβλιοθήκη άλλη πλην εκείνης των Συρακουσών.
   Στην κυρίως Ελλάδα δεν υπήρχε πόλη χωρίς βιβλιοθήκη ή τουλάχιστον χωρίς δημόσιο αρχείο, συμπεριλαμβανομένων και των πιο μικρών πόλεων. 
   Και είναι χαρακτηριστικό ότι τα πρώτα συγγράμματα βιβλιοθηκονομίας γράφτηκαν από τον Έλληνα Αρτέμωνα, που καταγόταν από την Κασσάνδρεια. Ο Αρτέμων έγραψε δύο τέτοια συγγράμματα, που είχαν τίτλους «Περί βιβλίων συναγωγής» και «Περί βιβλίων χρήσεως».

Βιβλιοθήκες των Αθηνών 

Όπως προαναφέρθηκε από τη διήγηση του Πολύβιου για τον Τιμαίο εξάγεται έμμεσα το συμπέρασμα ότι στο «κλεινό άστυ» υπήρχε μεγάλος αριθμός βιβλιοθηκών. 
Ωστόσο, οι σχετικές πληροφορίες είναι 

πολύ λίγες. 

   Η παλαιότερη βιβλιοθήκη στην Αθήνα ανάγεται στους χρόνους του Πεισιστράτου, ο οποίος εκτός του ενδιαφέροντος που εκδήλωσε για την περισυλλογή και για την ταξινόμηση των Ομηρικών Επών, ίδρυσε πρώτος στην Αθήνα και δημόσια βιβλιοθήκη.  Οι Αθηναίοι την επαύξησαν αργότερα με μεγάλη επιμέλεια και φροντίδα. 

   Όταν ο Ξέρξης κυρίευσε την Αθήνα, το 480 π.χ, λεηλάτησε τη βιβλιοθήκη του Πεισιστράτου και μετέφερε τα συγγράμματά της στην Περσία. 
   Αλλά στα χρόνια των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου ο Σέλευκος, ο Νικάνωρ, κατόρθωσε να ανεύρει τα συγγράμματα της βιβλιοθήκης του Πεισιστράτου και να τα ξαναστείλει στην Αθήνα.

   Στην πόλη της Παλλάδας υπήρξε ονομαστή βιβλιοθήκη και κατά τους χρόνους του Δημητρίου, του Φαληρέα, που έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον και ζήλο για τα βιβλία. Ο Παυσανίας μνημονεύει την ίδρυση στην Αθήνα βιβλιοθήκης από τον αυτοκράτορα Αδριανό. Στην ίδρυση της βιβλιοθήκης αυτής αναφέρεται και ο Ευσέβιος. 
   Η βιβλιοθήκη του Αδριανού στην Αθήνα ήταν πλούσια, επιβλητική και πολυτελής. Τα ερείπια και το μέγεθός της εντυπωσιάζουν και σήμερα τον επισκέπτη του χώρου της, που βρίσκεται στο τέλος της οδού Αιόλου.

   Από αρχαίες πηγές επιγραφικές, που επιβεβαιώθηκαν και από τις ανασκαφές του χώρου της Αγοράς των κλασικών χρόνων είναι γνωστή η ύπαρξη, στον επίσημο αυτό χώρο, της βιβλιοθήκης του Πανταίνου. 

   Πρόκειται για 2 επιγραφές που αναφέρονται η μία στην ίδρυση και η άλλη στη λειτουργία αυτής της βιβλιοθήκης. 

Η πρώτη επιγραφή αναγράφει: 
«Αθηνά Πυλιάδι … Αθηναίων ο ιερεύ Μουσών φιλοσόφων  Τ. Φλάβιος Πάνταινος Φλαβίου Μενάνδρου διαδόχου υιός τας έξω στοάς, το περίστυλον, την βιβλιοθήκην μετά των βιβλίων, τον εν αυτοίς πάντα κόσμον, εκ των ιδιων … ανέθηκε.» 

Η άλλη επιγραφή. που αποτελούσε μέρος του κανονισμού της βιβλιοθήκης αναγράφει:
«Βιβλίον ουκ εξενεχθησεται επεί ωμόσαμεν ανοιγήσεται από ώρας πρώτης μέχρι έκτης». 

Η επιγραφή του 1ου αι.π.χ., που έχει δημοσιευτεί στο Inscriptiones Graecae ΙΙ, 1029. μας πληροφορεί για την ύπαρξη και λειτουργία και άλλης βιβλιοθήκης στην Αθήνα, γνωστής ως «εν Πτολεμαίω», ενώ η επιγραφή Ι.G.11.1009 προσφέρει ένδειξη ότι υπήρχε και στον Πειραιά βιβλιοθήκη. 

Βιβλιοθήκες άλλων πόλεων 

στη μητροπολιτική Ελλάδα. 

Εκτός από τις βιβλιοθήκες στην Αττική, υπήρχαν βιβλιοθήκες. όπως φαίνεται από σποραδικές πάντα πληροφορίες, τόσο στις φιλολογικές πηγές όσο και στις επιγραφικές και στις εξής πόλεις: 

Στους Δελφούς, όπως διαπιστώνεται από δελφική επιγραφή, η οποία αναφέρει ίδρυση βιβλιοθήκης από το Κοινό των Αμφικτυόνων (Bulletin de Correspodance Hellenique. 20, 1896, σ. 720), αλλά και στην Επίδαυρο υπήρχε βιβλιοθήκη, η οποία είχε αφιερωθεί στο θεό Ασκληπιό. 

Επίσης, έχει βρεθεί επιγραφή στη νήσο Δήλο, η οποία μνημονεύει οίκημα Ανδρίων, όπου υπήρχε συλλογή των έργων του ποιητή Αλκαίου. Εκτός από τη Δήλο είχαν βιβλιοθήκες και τα νησιά Σάμος, Ρόδος, Κως, Κρήτη και Κύπρος. 

   Η ύπαρξη βιβλιοθήκης στη Ρόδο διαπιστώνεται πάλι επιγραφικά από απόσπασμα καταλόγου που περιείχε γύρω στα 50 συγγράμματα. Μεταξύ τους αναφέρονται και 2 συγγράμματα με τους τίτλους «Προς Ευαγόραν κυπριακών» (αντίγραφα δύο) «Αλεξάνδρω Εγκώμιον» (αντίγραφο ένα) και «περί της Αθήνησι Νομοθεσίας» (αντίγραφα πέντε). 
Για βιβλιοθήκη στη Σάμο δεν σώζεται καμία πληροφορία στις επιγραφικές πηγές. 

   Ο συγγραφέας ωστόσο των δειπνοσοφιστών Αθηναίος, ο οποίος συχνότερα από κάθε άλλον αρχαίο συγγραφέα αναφέρεται στις βιβλιοθήκες και σε βιβλιόφιλους, κάνοντας λόγο για τους Έλληνες εκείνους που είχαν γίνει διάσημοι στον αρχαίο κόσμο εξαιτίας των Πλούσιων βιβλιοθηκών τους, αναφέρει τον τύραννο της Σάμου Πολυκράτη, τον Αθηναίο Ευκλείδη, το γνωστό Αθηναίο τύραννο Πεισίστρατο, τον Νικοκράτη, τον Κύπριο, τους βασιλιάδες της Περγάμου Απάλους και Ευμένηδες, τον Αριστοτέλη, τον Ευριπίδη, τον Θεόφραστο και τον Νηλέα, ο οποίος απέκτησε τα βιβλία που περιείχαν οι βιβλιοθήκες των δύο τελευταίων μεγάλων ανδρών, δηλαδή του περίφημου Σταγειρίτη φιλόσοφου και τον διάδοχό του στη διεύθυνση της Περιπατητικής Σχολής, Θεόφραστον. 

   Βιβλιοθήκη στην Κω αναφέρει επιγραφή (δημοσιευμένη στο Bulletin de Correspondance Hellenique, 59. 1935, σ. 421-425) η οποία περιέχει τα ονόματα των δωρητών της βιβλιοθήκης.

   Μεταξύ αυτών αναφέρονται και ο Διοκλής και ο γιος του Απολλόδωρος, που από κοινού πρόσφεραν τη δαπάνη για την ανέγερση του κτιρίου της βιβλιοθήκης, καθώς και για την αγορά 100 βιβλίων. Αναφέρονται, επίσης ο Εκαταίος ως δωρητής 200 συγγραμμάτων, ο Αγησίας ως δωρητής 200 δραχμών, ο Ξενοκλής που δώρισε 200 δραχμές και 100 βιβλία και άλλοι δωρητές, 

Στην Κρήτη υπήρχε κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους βιβλιοθήκη δίπλα στο παλάτι της Κνωσού, όπως διαπιστώνεται από θραύσμα επιγραφής, που μνημονεύει τη βιβλιοθήκη αυτή. 

Στην Κύπρο αναφέρονται επίσης βιβλιοθήκες, τόσο από τον Αθήναιο όσο και από επιγραφή που μνημονεύει «επιμελητήν βιβλιοφυλακίου». 
Με βεβαιότητα διαπιστώνεται ύπαρξη βιβλιοθήκης και στη Σπάρτη από φιλολογικές πηγές, ενώ από επιγραφικές πηγές συμπεραίνεται ύπαρξη βιβλιοθήκης στη Μεσσηνία. 

Από άλλη φιλολογική πηγή είναι γνωστή και η λειτουργία βιβλιοθήκης στην πόλη των Πατρών. 
Όσον αφορά στη Β. Ελλάδα, πρέπει να υπήρχε βιβλιοθήκη στην Πέλλα. Από αυτή φαίνεται ότι ο Ρωμαίος στρατηγός Αιμίλιος Παύλος έφερε στη Ρώμη τον πρώτο μεγάλο αριθμό ελληνικών συγγραμμάτων, μετά τη νίκη του επί του βασιλιά της Μακεδονίας Περσέα. 

   Η ύπαρξη βιβλιοθήκης στην Πέλλα, που πρέπει να υποθέσουμε ότι χρησιμοποιούσε και ο Μ. Αλέξανδρος, ως μαθητής του Αριστοτέλη, μας θυμίζει το σχετικό ενδιαφέρον που έδειξε ο νεαρός βασιλιάς με τη διαταγή που έδωσε μετά την κατάληψη της Περσίας, να ερευνηθούν τα ιερά περσικά βιβλία και όσα αναφέρονταν στη φιλοσοφία, την ιατρική, τη γεωργία και την αστρονομία να μεταφράζονταν στην ελληνική γλώσσα και να αποστέλλονταν στην Αλεξάνδρεια. Από άλλη, τέλος, αναθηματική επιγραφή της Μακεδονίας, που δημοσιεύτηκε στο B.C.H., 57,1933, σ. 316­320, διαπιστώνεται ύπαρξη βιβλιοθήκης και στην πόλη των Φιλίππων.

   Αναφερόμενοι στις βιβλιοθήκες που μπορούμε να επισημάνουμε από ενδείξεις φιλολογικές και επιγραφικές, δεν θα έπρεπε να παραλείψουμε και τη βιβλιοθήκη της 

   Περιπατητικής Σχολής.

   Τα συγγράμματά της μετά το θάνατο του Αριστοτέλη, περιήλθαν στην ευθύνη του διαδόχου του Θεοφράστου. 
   Τα συγγράμματα του Θεοφράστου, μαζί με τα βιβλία του Αριστοτέλη, περιήλθαν στους σωκρατικούς φιλοσόφους Έραστο, Κορίσκο και στο γιο του Κορισκου, Νηλέα. 
   Ο Νηλέας, μαθητής του Αριστοτέλη και του Θεοφράστου, κληρονόμησε τα βιβλία των δύο δασκάλων του και τα μετέφερε στην πόλη Σκήψη της Μ. Ασίας.

   Μετά το θάνατο του Νηλέα περιήλθαν σε ιδιώτες που τα είχαν αταξινόμητα και κατάκλειστα. Όταν οι τελευταίοι έμαθαν για το ζήλο, με τον οποίο οι βασιλιάδες της Περγάμου συγκέντρωναν βιβλία, τα έκρυψαν σε υπόγεια κρύπτη, όπου φθάρηκαν από την υγρασία και τα σκουλήκια. Οι απόγονοί τους τα πούλησαν σ’ αυτή την κατάσταση στον Απελλικώντα, ο οποίος, κατά τον Στράβωνα, ήταν «φιλόβιβλος  μάλλον ή φιλόσοφος».
   Για να αποκαταστήσει αυτός τα καταστραμμένα συγγράμματα, τα αντέγραψε εκ νέου ξαναγράφοντας από την αρχή ολόκληρα μέρη τους κι έτσι τα εξέδωσε γεμάτα λάθη. 
   Κατά τον Αθήναιο, ωστόσο ο Νηλέας πούλησε τα βιβλία του Αριστοτέλη και του Θεοφράστου στον Πτολεμαιο, τον Φιλάδελφο και έτσι αποτέλεσαν αργότερα το πρότυπο για την οργάνωση των βιβλιοθηκών της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου. Μετά το θάνατο του Απελλικώντα ο Σύλλας μετέφερε τα βιβλία του στη Ρώμη (Πλουτάρχου, Σύλλας 26,1-2).

   Εκτός από τις δημόσιες βιβλιοθήκες υπήρχαν στην αρχαία Ελλάδα και πολλές ιδιωτικές. Ιδιωτική βιβλιοθήκη αξιόλογη είχε ο Ευριπίδης, καθώς και ο σύγχρονος του Πλάτωνα φιλόσοφος Μενέδημος, από την Ερέτρια. 
   Ο Ισοκράτης (Αιγηνιτικός, 5) αναφέρεται σε κάποιο Θράσυλλο, που είχε σπουδαία συλλογή συγγραμμάτων περί μαντικής. 

   Ο Πλούταρχος, τέλος, στη βιογραφία του Ζήνωνα, περιγράφει κατάστημα πωλητού βιβλίων στην Αθήνα, όπου οι πελάτες ερευνούσαν ή διάβαζαν τα συγγράμματα, όπως γινόταν και στις βιβλιοθήκες. 

___________________________________  
Επ. Βρανόπουλου -Δρα ­ Ιστορικού – Αρχαιολόγου

Κάηκε ή όχι η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας 

   - Την Βιβλιοθήκη αυτή, που πρώτος οραματίστηκε ο Μέγας Αλέξανδρος και υλοποίησε ο Πτολεμαίος Α' ο Σωτήρ, προσπάθησαν να την πυρπολήσουν πολλές φορές. 

   Την πρώτη επί Αυτοκράτορος Ιουλίου Καίσαρος (47 π.Χ.) η οποία μάλλον ήταν ασήμαντη διότι εκάησαν μερικοί κύλινδροι στις αποθήκες, που είχαν μεταφερθεί για να φορτωθούν στα καράβια που ήσαν στην παραλία. Εάν είχε γίνει σημαντική καταστροφή θα την ανέφερε πρώτος ο Ιούλιος Καίσαρ, που ήταν και λόγιος, μέσα στα έργα του ή τουλάχιστον κάποιοι ιστορικοί. 

   Ο Στράβων, για παράδειγμα, που την επισκέφθηκε 20 χρόνια αργότερα την βρήκε ανέπαφη. Την δεύτερη επί Αυτοκράτορος Αυρηλιανού (270-273), όταν καταστράφηκε το παλάτι κατά την εισβολή στην Αίγυπτο των στρατευμάτων της βασίλισσας Ζηνοβίας στην Παλμύρα. Αλλά, όπως δείχνουν τα πράγματα χωρίς σημαντική ζημιά. 

   Το ίδιο και την τρίτη φορά όταν ο χριστιανικός όχλος, επί Πατριάρχου Θεοφίλου (391 μ.Χ.), κινήθηκε εναντίον της βιβλιοθήκης του Σεραπείου, όπου είχαμε μεν μία καταστροφή, αλλά όχι της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας με τους 690.000 τόμους. 

   Την τέταρτη φορά όταν ένας άλλος χριστιανικός όχλος κινήθηκε εναντίον της Υπατίας (370-415) και λέγουν ότι εστράφησαν κατά της Βιβλιοθήκης. Ίσως, να πρόκειται για την καταστροφή που αναφέραμε στο Σεραπείον, το οποίο διέθετε βιβλιοθήκη με 42.000 τόμους βιβλίων.

   Η κυριότερη, όμως, καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας ήταν το 640 μ.Χ. επί Χαλίφου Ομάρ που έδωσε εντολή να καταστραφούν τα βιβλία με το σκεπτικό ότι: 

«Αν τα βιβλία συμφωνούν με το Κοράνιο να καταστραφούν, διότι είναι περιττά. Εάν διαφωνούν με το Κοράνιο να καταστραφούν διότι είναι επικίνδυνα». Πράγματι. 

   Επί έξι ολόκληρους μήνες, 4.000 λουτρά εθερμαίνοντο με τους παπύρους, τις περγαμηνές και τα βιβλία της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας!  Ο δημοσιογράφος τον ρωτάει:
Και τότε πως βγάζετε το συμπέρασμα ότι δεν εκάησαν τα βιβλία;
-Είναι εύκολο να το συμπεράνει κανείς με το εξής σκεπτικό:
   α). Οι λόγιοι της εποχής είχαν την δυνατότητα να αφαιρέσουν όποια βιβλία θεωρούσαν χρήσιμα δεδομένου ότι μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στην Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας για τα οποία βιβλία, ο τότε κατακτητής Αμρ δεν ενδιαφερόταν και τόσο πολύ μιας και δεν μπορούσε να τα διαβάσει.
Άλλωστε ο χρόνος που κύλησε μέχρι να έρθει η απαντητική επιστολή του Χαλίφη Ομάρ προς τον Αμρ για την καταστροφή της Βιβλιοθήκης ήταν αρκετός (πάνω από ένα μήνα) για να μπορέσουν οι λόγιοι να αφαιρέσουν τα βιβλία της αρεσκείας των.
   β). Ακόμη και όταν καταστρέφονταν τα βιβλία στις διάφορες εστίες πυρός, πάλι οι διανοούμενοι είχαν όλον τον χρόνο να διασώσουν, ό,τι ήταν ωφέλιμο για τις επόμενες γενεές,
   γ). Αφού κάηκε η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, που βρέθηκαν αμέσως 500.000 τόμοι (!!) για να την πλουτίσουν εκ νέου, όπως, αναφέρουν διάφοροι ιστορικοί;
   δ). Τέλος, για να καταλήξουμε στην ερευνά μας «ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ», αφού  κάηκαν τα βιβλία, πού βρέθηκαν τόσες χιλιάδες αρχαία ελληνικά και βυζαντινά χειρόγραφα που επισημάναμε εμείς;
   Χαρακτηριστικά μόνον να σας πω, ότι βρήκαμε αρχαία χειρόγραφα ακόμη και μέσα σε βαλσαμωμένους ιερούς κροκοδείλους που φυλάσσονται στο Μουσείο Μπάνκροφτ, στο Μπέρκλεϊ των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής!..  
   Κοντολογίς οι αναγνώστες θα μείνουν άναυδοι για τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις και τις επισημάνσεις πάνω από 200.000 χειρογράφων σε διάφορα μουσεία, βιβλιοθήκες και ιδιωτικές συλλογές του κόσμου, που κάποιοι απέκρυπταν επιμελώς για να ιδιοποιούνται την «χαμένη γνώση» των Αρχαίων Ελλήνων και των Βυζαντινών Συγγραφέων. 
   Έλα, όμως, που ο Θεός της Ελλάδος μας βοήθησε να τους βρούμε και να τους αποκαλύψουμε!.. 
_______________________________________
[Από συνέντευξη του Άγγελου Π. Σακκέτου το έτος 2001]


Scholeio.com