Τα μυστικά της κατασκευής του και οι τεχνολογικές γνώσεις των Ελλήνων εντυπωσιάζουν τους αρχιτέκτονες και ξεπερνούν ακόμα και εκείνες των πρώτων αναστηλωτών.
Πως κατάφεραν να χτίσουν ένα τεχνολογικό αριστούργημα σε λιγότερο από εννέα χρόνια, όταν κάτι τέτοιο φαίνεται δύσκολο ακόμα και με την σημερινή τεχνολογία;
Ο Μανώλης Κορρές και η ομάδα του
Όταν αρχίζει το μεγαλύτερο και μακροβιότερο αναστηλωτικό πρόγραμμα παγκοσμίως,μέλος τότε (νυν πρόεδρος) της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, ο Χαράλαμπος Μπούρας τον επιλέγει ανάμεσα στους νέους ανθρώπους που θα στελεχώσουν την ανάλογη υπηρεσία.
Θα αρχίσει να μελετά με προσοχή. Με όπλα του την περιέργεια, την αστείρευτη εργατικότητα, την παρατηρητικότητα, την εμμονή του στη λεπτομέρεια, την υπερβολικά καλή μνήμη του, την αναλυτική του σκέψη και το ταυτόχρονα συνθετικό του πνεύμα θα καταφέρει να ανακαλύψει στοιχεία που ήταν ώς τότε άγνωστα στους ερευνητές.
Θα διαπιστώσει για παράδειγμα ότι τα σχέδια άλλαξαν κατά τη διάρκεια εκτέλεσης του Παρθενώνα ή ότι στην ανατολική όψη του υπήρχαν δύο παράθυρα.
Θα μπει στις αποθήκες, θα εντοπίσει χαμένα κομμάτια του παζλ, θα κάνει λεπτομερέστατα σχέδια και θα βρει την αρχική τους θέση. Θα ανακαλύψει το σύστημα λείανσης των σημείων έδρασης των σπονδύλων των κιόνων - θέμα που θα αποτελέσει τελικά και τη διδακτορική του διατριβή. Θα αναπτύξει ενδιαφέροντα πολιτικού μηχανικού και θα φτάσει να σχεδιάσει γερανούς και εργαλεία.
Η Αλυσίδα της γνώσης μας οδηγεί από τη Σαλαμίνα στον Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Ο Αινιγματικός λίθος που βρέθηκε σε μια εκκλησία στη Σαλαμίνα, "χτισμένος" στην πρόσοψή της, μεταφέρεται στο Μουσείου του Πειραιά. Ο αρχιτέκτονας Μάρκ Οουίλσον Τζόουνς που τη μελέτησε, πιστεύει ότι ο "λίθος" είναι ένας πίνακας μετατροπής για διαφορετικά συστήματα μέτρησης.
Ο αρχιτέκτονας μας δείχνει πως εφαρμόζει το σχέδιο του ντα Βίντσι στο χαραγμένο ελληνικό μάρμαρο, που βασίστηκε ο Βιτρούβιος για την Αρχιτεκτονική του. Ο Βιτρούβιος, ολοκλήρωσε τα Δέκα Βιβλία Αρχιτεκτονικής χρησιμοποιώντας πληθώρα πηγών, κυρίως ελληνικών, όπως θεωρητικά κείμενα Ελλήνων αρχιτεκτόνων μεταξύ των οποίων και ο Ερμογένης.
"Ο ομφαλός είναι φυσικά τοποθετημένος στο κέντρου του ανθρώπινου σώματος, και, αν σε ένα άνδρα ξαπλωμένο με το πρόσωπο στραμμένο επάνω και τα χέρια και τα πόδια του ανεπτυγμένα, με τον ομφαλό του ως κέντρο εγγράψουμε ένα κύκλο, θα ακουμπήσει τα δάκτυλα των χεριών και τα δάκτυλα των ποδιών του. Δεν γίνεται μόνο μέσω ενός κύκλου, η περιγραφή ενός ανθρώπινου σώματος, όπως φαίνεται τοποθετώντας τον σε ένα τετράγωνο. Μετρώντας από τα πόδια ως στην κορυφή του κεφαλιού, και έπειτα κατά μήκος των χεριών σε πλήρη έκταση, βρίσκουμε την τελευταία μέτρηση ίση με την πρώτη· έτσι γραμμές σε ορθή γωνία μεταξύ τους, περικλείοντας τη φιγούρα, σχηματίζουν ένα τετράγωνο." Βιτρούβιος. απόσπασμα Φαίνεται ότι ο ντα Βίντσι δημιούργησε το σχέδιο βασιζόμενος στο De Architectura 3.1.3 του Βιτρούβιου.
Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου είναι ένα διάσημο σχέδιο με συνοδευτικές σημειώσεις του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που φτιάχτηκε περίπου το 1490 σε ένα από τα ημερολόγιά του.
Απεικονίζει μία γυμνή αντρική φιγούρα σε δύο αλληλοκαλυπτόμενες θέσεις με τα μέλη του ανεπτυγμένα και συγχρόνως εγγεγραμμένη σε ένα κύκλο και ένα τετράγωνο. Το σχέδιο και το κείμενο συχνά ονομάζονται Κανόνας των Αναλογιών.
Τι επιλέγουν να διατηρήσουν 2.500 χρόνια μετά Όταν ξεκίνησε πριν 30 χρόνια το πρόγραμμα αναστήλωσης ο Μανώλης Κορρές και οι συνεργάτες του θα μπορούσαν να επιλέξουν να αναστηλώσουν τον Παρθενώνα στην αρχική του κατάσταση να το στολίσουν με γλυπτά και ζωφόρους με έντονα χρώματα.
Αντίθετως, επέλεξαν να διατηρήσουν ό,τι επέζησε σ' αυτά τα 2.500 χρόνια. Ένα μεγαλοπρεπές ερείπιο για να μαρτυρά τι τόσο αχρείαστα καταστρέψαμε, αλλά και την ομορφιά και την τελειότητα που μπορούμε να δημιουργήσουμε.
Μαρτυρία από τον Πλούταρχο
Λέει ο Πλούταρχος που στην εποχή του ο Παρθενώνας ήταν ήδη πεντακοσίων χρονών, πως δεν ξέρει αν τον εκπλήσσει η τεχνική ποιότητα ή η αγέραστη νεότητα. Ο Παρθενώνας έχει την πρωτοτυπία να είναι από ένα μόνο υλικό, η επιφάνεια και η μάζα του είναι από ένα υλικό ενώ συνήθως τα οικοδομήματα έχουν στοιχεία από διάφορα υλικά, πράγμα που βοηθάει τα διάφορα καιρικά φαινόμενα να τα καταστρέφουν μέσα στους αιώνες. Ο Παρθενών αδιαφορούσε για το χρόνο που περνούσε γύρω του. Η φθορά που υπέστη ήταν αποτέλεσμα μόνο έκτακτων περιστατικών.
Τον τρίτο π.Χ. αιώνα κατασκευάστηκε ένας φάρος προκειμένου να καθοδηγεί τα πλοία με ασφάλεια στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Κατά τη διάρκεια της νύχτας αντανακλούσε τη λάμψη μιας μεγάλης φωτιάς ενώ την ημέρα ύψωνε στον ουρανό μια μεγάλη στήλη καπνού. Αυτός ήταν ο πρώτος φάρος στον κόσμο και παρέμεινε στη θέση του για 1500 χρόνια. Το νησί φάρος Το περιβόητο μνημείο του αρχαίου κόσμου άρχισε να χτίζεται περί το 283-282 π.Χ., επί Πτολεμαίου Α’, και ολοκληρώθηκε κατά τη βασιλεία του γιου του, Πτολεμαίου Β’, περί το 270 π.Χ. Το όνομά του ο κολοσσιαίος φανός το πήρε μάλιστα από τη νησίδα Φάρο εμπρός από τη Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Την περίφημη αυτή πόλη έχτισε
ο Μέγας Αλέξανδρος, σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Δεινοκράτη, όταν κατέλαβε
την Αίγυπτο. Το οικοδόμημα πήρε το όνομα του νησιού. Ο Πτολεμαίος παρήγγειλε έναν φανό στο ανατολικό άκρο του νησιού για τη διευκόλυνση των πλοίων, συνδέοντάς το με την ηπειρωτική χώρα μέσω ενός υπερυψωμένου μονοπατιού (ένα είδος γέφυρας) που είπαν «Επταστάδιο», αφού είχε μήκος επτά σταδίων. Καθώς η διαμόρφωση του λιμανιού ήταν εντελώς επίπεδη, ο Πτολεμαίος ήθελε να προειδοποιεί κάπως τα διερχόμενα πλοία με κάποιου είδους σινιάλο για την προσέγγιση στο λιμάνι. Ο φανός στην είσοδο του λιμανιού, που θα οδηγούσε τους ναυτικούς με ασφάλεια στην Αλεξάνδρεια, έπρεπε να είναι αντάξιος της πόλης του Αλεξάνδρου. Ο Πτολεμαίος έφερε στο βασίλειό του τον περιβόητο Έλληνα αρχιτέκτονα και μηχανικό τον Σώστρατο τον Κνίδιο
Σώστρατου του Κνίδιου, τον οποίο εμπιστεύεται για να του χαρίσει ένα έργο αντάξιο της αλεξανδρινής του φήμης. Έτσι ο Σώστρατος καταφθάνει στην Αλεξάνδρεια, να μελετήσει το τοπίο, με πρόσκληση του Πτολεμαίου Α’ του Λάγου, ο οποίος πέθανε ωστόσο το 282 π.Χ. και δεν είδε ποτέ το μεγαλεπήβολο δημιούργημα του μηχανικού του. Το έργο ανέλαβε τώρα ο διάδοχός του, Πτολεμαίος Β’ Φιλάδελφος, ο οποίος πήρε τα ηνία του βασιλείου το 283 π.Χ.
Ο Σώστρατος επόπτευσε το λιμάνι και θεώρησε καταλληλότερη θέση για τον φάρο του το νησάκι του Φάρου, γνωστό ήδη από την εποχή του Ομήρου. Σύμφωνα με την «Οδύσσεια», ο βασιλιάς της Σπάρτης, Μενέλαος, είχε περάσει από κει επιστρέφοντας από την Τροία. Το κτίσμα είχε ύψος 110-140 μέτρων, ανάλογα την πηγή, και ήταν το δεύτερο ψηλότερο οικοδόμημα της υφηλίου. Ήταν χτισμένο σε τέσσερα επίπεδα (ή τρία) και διακοσμημένο με λευκό μάρμαρο, ώστε να αντανακλά τις ακτίδες του ηλίου και να φαίνεται από χιλιόμετρα μακριά.
Όταν
ολοκληρώθηκε το 270 π.Χ., ο Φάρος της Αλεξάνδρειας ήταν το δεύτερο
ψηλότερο ανθρώπινο οικοδόμημα του κόσμου, πίσω μόνο από την περίβλεπτη
Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας!
Ο
γνωστότερος φάρος της αρχαιότητας και ένα από τα εφτά θαύματα του
αρχαίου κόσμου ήταν ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτόνημα που στεκόταν σε ύψος
πάνω από 100 μετρά και ήταν ορατό από δεκάδες χιλιόμετρα μακριά,
δεσπόζοντας σε κείνη τη γωνιά της Μεσογείου. Χτισμένος στο ανατολικό
άκρο του νησιού Φάρος στην μπούκα του λιμανιού της Αλεξάνδρειας, ο
φάρος ήταν έργο του περιβόητου Έλληνα αρχιτέκτονα και μηχανικού
Σώστρατου του Κνίδιου, τον οποίο έφερε ο Πτολεμαίος στο βασίλειό του για
να του χαρίσει ένα έργο αντάξιο της αλεξανδρινής του φήμης. Ο Σώστρατος έκανε αρκετά ακόμα και εξίσου αξιοθαύμαστα έργα, τόσο στην Αίγυπτο όσο και αλλού, αν και κανένα δεν θα ξεπερνούσε ποτέ το θαύμα της Αλεξάνδρειας. Πλάι στις διώρυγες που άνοιξε στον Νείλο (κοντά στην πόλη Μέμφιδα), τη μερική αποξήρανση της κοίτης του, τη στοά στους Δελφούς αλλά και τους κρεμαστούς κήπους που χάρισε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ο Σώστρατος θα έκανε και κάτι ακόμα που θα τον απαθανάτιζε στην αιωνιότητα…
Όταν ολοκληρώθηκε το 270 π.Χ. έπειτα από 12 κοπιαστικά χρόνια και τόνους χρήματος, περιλήφθηκε δικαίως στα εφτά θαύματα του κόσμου ως τεχνολογικό και αρχιτεκτονικό αρχέτυπο και όλοι μονολογούσαν πόσο κρίμα ήταν που πέθανε ο Πτολεμαίος Α’ χωρίς να δει το όραμά του να γίνεται πραγματικότητα. Αρχικά τον έλεγαν «Πυρφόρο Πύργο», τελικά επικράτησε όμως το «Φάρος», γεννώντας την αντίστοιχη έννοια και στις λατινογενείς γλώσσες. Ήταν όμως και σύμβολο της ελληνιστικής κυριαρχίας των Πτολεμαίων στην περιοχή, λειτουργώντας ως μήνυμα για τα νέα ήθη του βασιλείου. Οι Πτολεμαίοι ευνοούσαν την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών και ήθελαν διακαώς έργα όπως ο Φάρος και η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας να κοσμούν τη σπουδαία πόλη, η οποία πλέον ήταν υπό την ηγεμονία τους. Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας ήταν το δεύτερο
ψηλότερο ανθρώπινο οικοδόμημα του κόσμου, πίσω μόνο από την περίβλεπτη
Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας!
Κατά τα πρότυπα της εποχής, το έργο αφιερωνόταν πάντα στον βασιλιά και χώρος για άλλο όνομα δεν υπήρχε. Ο Σώστρατος όμως δεν θα το άφηνε να περάσει έτσι αυτό, καθώς ο σπουδαίος αρχιτέκτονας ήθελε όχι μόνο (και) το δικό του όνομα πάνω στον Φάρο, αλλά και να το αφιερώσει στους διερχόμενους ναυτικούς.
Όπως μας παραδίδει λοιπόν ο Λουκιανός, ο Σώστρατος σκάλισε πράγματι μια αφιερωματική επιγραφή στον Φάρο της Αλεξάνδρειας που έγραφε:
«Σώστρατος Δεξιφάνους Κνίδιος θεοῖς σωτῆρσιν ὑπὲρ τῶν πλοϊζομένων». μτφρ: «Σώστρατος του Δεξιφάνη του Κνίδιου προς τους θεούς που προστατεύουν τους ναυτιλλομένους».
Ήξερε βέβαια πως κάτι τέτοιο δεν θα περνούσε από τον ματαιόδοξο Πτολεμαίο, που ήθελε την πατρότητα του έργου, κι έτσι έκανε ένα τέχνασμα. Κάλυψε την επιγραφή με μια στρώση γύψου, στην οποία φρόντισε να γράψει το όνομα του ηγεμόνα της Αιγύπτου, Πτολεμαίου Β’, γνωρίζοντας πως μέσα σε λίγο καιρό ο γύψος θα καταστρεφόταν, η στρώση θα έπεφτε και θα φανερωνόταν επιτέλους ο πραγματικός δημιουργός του θαύματος!
Όπως μας λέει ο Λουκιανός στο σπουδαίο έργο του «Πῶς δεῖ ἱστορίαν συγγράφειν» (166 μ.Χ.):
«Θυμάσαι τι έκανε ο αρχιτέκτονας εκείνος από την Κνίδο; Έχτισε τον πύργο στη νήσο Φάρο, μέγιστο και κάλλιστο έργο, για να φωτίζονται από αυτό οι ναυτιλλόμενοι σε μεγάλη απόσταση μέσα στη θάλασσα, και να μην παρασύρονται στην Παραιτονία [λιμάνι της Αιγύπτου κάπου 300 χιλιόμετρα δυτικά], ακτή πολύ δύσκολη, όπως λένε, που δε γλύτωνες αν έπεφτες στους βράχους της. Αφού λοιπόν έχτισε το έργο, έγραψε από μέσα, επάνω στην πέτρα, το όνομά του και κατόπιν το έχτισε με γύψο και το κάλυψε γράφοντας το όνομα του τότε βασιλιά, ξέροντας, όπως και έγινε, ότι σε λίγο χρόνο τα γράμματα θα πέσουν μαζί με το επίχρισμα και θα φανεί το Σώστρατος Δεξιφάνους Κνίδιος θεοῖς σωτῆρσιν ὑπὲρ τῶν πλοϊζομένων. Έτσι ούτε εκείνος απέβλεπε στις τότε περιστάσεις ούτε στη σύντομη ζωή του, αλλά στη σημερινή εποχή και στη μελλοντική, όσο ο πύργος θα στέκεται όρθιος και θα διατηρείται η τέχνη του»!
Ένας επιγραμματοποιός που ζούσε στην Αλεξάνδρεια επί βασιλείας Πτολεμαίου Β’, ο Ποσείδιππος ο Πελλαίος, μας άφησε ένα ολιγόστιχο έμμετρο ποίημα σε πάπυρο, όπου επιβεβαιώνει ότι αρχιτέκτονας και μηχανικός του Φάρου ήταν ο περίφημος Σώστρατος ο Κνίδιος.
Το φάρο τον αποτελούσαν τρεις μαρμάρινοι πύργοι, χτισμένοι επάνω σε ένα θεμέλιο από πέτρινους ογκόλιθους. Ο πρώτος πύργος ήταν τετράπλευρος και περιείχε διαμερίσματα για τους εργάτες και τους στρατιώτες. Από επάνω υπήρχε ένας δεύτερος οκταγωνικός με σπειροειδές κεκλιμένο επίπεδο που οδηγούσε στον τελευταίο πύργο. Ο τελευταίος Πύργος είχε σχήμα κυλίνδρου και στο εσωτερικό του έκαιγε η φωτιά που οδηγούσε τα πλοία με ασφάλεια στο λιμάνι. Από επάνω του υπήρχε το άγαλμα του Διός Σωτήρος. Το συνολικό ύψος του φάρου ήταν 117 μέτρα. Στο
ψηλότερο τμήμα του υπήρχε ένας θεόρατος καθρέφτης (ή ορειχάλκινο
κάτοπτρο) για να κάνει σινιάλο στους ναυτικούς την ημέρα, ενώ το βράδυ
έκαιγε μια τεράστια πυρά. Όπως ήταν φυσικό, η κατασκευή του θεωρήθηκε
από την αρχή ιδιαιτέρως φιλόδοξη και μαγνήτισε το ενδιαφέρον ιστορικών
και επιστημόνων. Στην κορυφή του Φάρου στέκονταν περίλαμπρο ένα άγαλμα,
του Δία ή του Ποσειδώνα ή του Απόλλωνα.
Για τη συντήρηση της φωτιάς χρειάζονταν τεράστιες ποσότητες καυσίμων. Την τροφοδοτούσαν με ξύλα, που μετέφεραν χάρη στο σπειροειδές κεκλιμένο επίπεδο άλογα και μουλάρια. Πίσω από τη φωτιά υπήρχαν φύλλα ορείχαλκου που αντανακλούσαν τη λάμψη προς τη θάλασσα. Τα πλοία μπορούσαν να τη διακρίνουν από 50 χιλιόμετρα μακριά. Κατά το δωδέκατο αιώνα το λιμάνι της Αλεξάνδρειας γέμισε από λάσπη και τα πλοία έπαψαν να το χρησιμοποιούν. Ο φάρος έπεσε σε αχρηστία. Ενδεχομένως τα φύλλα του ορειχάλκινου κάτοπτρου αποσπάστηκαν κι έγιναν νομίσματα. Κατά το δέκατο τέταρτο αιώνα ένας σεισμός κατάστρεψε το φάρο. Μερικά χρόνια αργότερα οι Μουσουλμάνοι χρησιμοποίησαν τα υλικά του για την κατασκευή ενός οχυρού. Το οχυρό αυτό ανακατασκευάστηκε και παραμένει ακόμη στη θέση του πρώτου φάρου στον κόσμο.
* Για Ελληνικούς υπότιτλους επιλέγετε από τις ρυθμίσεις (κάτω δεξιά στο γρανάζι), subtitles on -και tranlate Greek,
Ο Κολοσσός υπήρξε ένα γιγάντιο άγαλμα στημένο στο λιμάνι της Ρόδου. Κατά την αρχαιότητα οι Ρόδιοι επιδίωκαν μόνιμα να διαφυλάσσουν την ανεξαρτησία τους, να ασκούν το εμπόριο και να μη συμμετέχουν στους πολέμους των άλλων ελληνικών πόλεων. Παρόλα αυτά κατακτήθηκαν αρκετές φορές. Ο Θεός Ήλιος Κατά τα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα σι Ρόδιοι γιόρτασαν μια μεγάλη νίκη. Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής, αφού πολιόρκησε επί ένα χρόνο την πόλη τους, τελικά αναγκάστηκε να φύγει και να αφήσει πίσω του ένα μεγάλο μέρος από τον εξοπλισμό του. Οι Ρόδιοι αποφάσισαν να πουλήσουν τον εξοπλισμό του Δημήτριου και με τα χρήματα να στήσουν ένα υπέροχο άγαλμα προς τιμή του θεού Ήλιου που τους προστάτευε.
Δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς ήταν το άγαλμα ούτε σε ποιο σημείο το έστησαν. Ξέρουμε πάντως ότι κατασκευάστηκε από ορείχαλκο και είχε ύψος 33 μέτρα. Το σχεδίασε ο Αρχιτέκτονας Χάρης και χρειάστηκε 12 ολόκληρα χρόνια για την ολοκλήρωσή του. Το ορειχάλκινο περίβλημα στερεώθηκε επάνω σε ένα σιδερένιο σκελετό. Το άγαλμα ήταν κούφιο στο εσωτερικό και καθώς προχωρούσε η κατασκευή του οι εργάτες γέμιζαν τα κενά με βαριές πέτρες προκειμένου να διασφαλίσουν τη σταθερότητά του. Ο Κολοσσός ολοκληρώθηκε γύρω στο 280 π.Χ. Για πολλούς αιώνες, οι άνθρωποι ακούγοντας για τον Κολοσσό, νόμιζαν πως στεκόταν επάνω από την είσοδο του λιμανιού της Ρόδου με τα πόδια ανοιχτά, όπως στην απέναντι ζωγραφιά. Όμως πρακτικά αυτό ήταν αδύνατο, διότι η είσοδος του λιμανιού της Ρόδου είχε πλάτος κάπου 400 μέτρα και ο Κολοσσός δεν ήταν τόσο… κολοσσιαίος! Τα κείμενα μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι βρισκόταν μάλλον στο κέντρο της πόλης και κοιτούσε προς τη θάλασσα και το λιμάνι.
Γύρω στο 226 π.Χ., δηλαδή λιγότερο από πενήντα χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του, ο Κολοσσός έπεσε. Τον συγκλόνισε ένας σεισμός και τον έκοψε από τα γόνατα. Ένας χρησμός συμβούλεψε τους Ρόδιους να μην τον ξαναστήσουν κι έτσι τον άφησαν πεσμένο στο έδαφος Παρέμεινε στη θέση αυτή για 900 χρόνια και πολλοί επισκέπτες είδαν το πεσμένο άγαλμα του θεού Ήλιου. Το 654 μ.Χ. ένας Σύρος πρίγκιπας κατέλαβε τη Ρόδο και απογύμνωσε το άγαλμα από τις ορειχάλκινες πλάκες. Λέγεται ότι τις μετέφερε στη Συρία χρησιμοποιώντας 900 καμήλες. Ο ορείχαλκος πουλήθηκε στους εμπόρους που μάλλον τον έλιωσαν και τον έκοψαν σε νομίσματα.
* Για Ελληνικούς υπότιτλους επιλέγετε από τις ρυθμίσεις (κάτω δεξιά στο γρανάζι), subtitles on -και tranlate Greek,
Ο τάφος του Μαυσώλου άρχισε να οικοδομήται το 353 π.Χ. Ένα χρόνο αργότερα ο Μαύσωλος πέθανε και το έργο ανέλαβε να συνεχίσει και να ολοκληρώσει η σύζυγός του Αρτεμισία. Η Αρτεμισία έζησε δύο έτη μετά τον θάνατο του Μαυσώλου. Στο διάστημα, όμως, αυτό πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του ταφικού μνημείου. Πιθανότατα ετάφη και αυτή στο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού. Το οικοδόμημα στηρίζονταν επάνω σε ένα βάθρο με τρεις τεράστιες, διακοσμημένες κλίμακες. Οι παραστάσεις που κοσμούσαν αυτές τις κλίμακες είχαν θέματα από τη σύγκρουση Λαπιθών και Κενταύρων (Κενταυρομαχία), την σύγκρουση Αμαζόνων και Ηρώων (Αμαζονομαχία). Ο μνημειώδης τάφος του Μαυσώλου περιγράφηκε λεπτομερώς από τον Πλίνιο, από τον οποίο και προέρχονται σημαντικές πληροφορίες για την κατασκευή. Το Μαυσωλείο κατασκευάστηκε σε ένα λόφο με δεσπόζουσα θέα προς την πόλη της Αλικαρνασσού, στο κέντρο περιγραφμένης περιοχής. Μία κλίμακα διακοσμημένη με 20 υπερμεγέθεις λέοντες οδηγούσε στην κυρίως κατασκευή, στον εξωτερικό περίγυρο της οποίας υπήρχαν αγάλματα θεών και πολεμιστών με τον οπλισμό τους. Επάνω στο βάθρο οικοδομήθηκε ένα τεράστιο κρηπίδωμα διαστάσεων 66 Χ 77 Χ 16 μέτρα, το οποίο περιέβαλλε τον νεκρικό θάλαμο με την σαρκοφάγο του Μαυσώλου. Ο εξωτερικός μετωπικός τοίχος διέθετε κόγχες, εντός των οποίων υπήρχαν αγάλαματα ύψους 2 μέτρων, τα οποία αναπαριστούσαν Έλληνες και Πέρσες να στέκονται ως φρουροί του νεκρού. Άνωθεν του κρηπιδώματος κατασκευάσθηκε περίτεχνος ναός με 36 κίονες ιωνικού ρυθμού περιμετρικά, τα κιονόκρανα των οποίων ήταν επιχρυσωμένα. Ανάμεσα σε κάθε ζεύγος κιόνων είχε τοποθετηθεί και ένα άγαλμα.
Πίσω και πάνω από τους κίονες υπήρχε μία πολύ συμπαγής δοκός (δοκάρι) που συγκρατούσε το βάρος της οροφής. Η οροφή αποτελούνταν από μία πυραμίδα με 24 λίθινες κλιμακωτές βαθμίδες, που κατέληγαν σε ένα πλάτωμα, όπου ο Πυθέας φιλοτέχνησε ένα τέθριππο άρμα μεγάλων διαστάσεων, πάνω στο οποίο υπήρχαν τα αγάλματα του Μαυσώλου και της Αρτεμισίας. Το συνολικό ύψος του μνημείου έφθανε τα 55 μέτρα και η περίμετρός του τα 144 μέτρα. Αρκετά χρόνια αργότερα, η δυτική πλευρά του Μαυσωλείου συμπληρώθηκε από τον αρχιτέκτονα Ερμογένη.
Ο Μαύσωλος
υπήρξε ηγεμόνας της Καρίας, υποτελής στην Περσική αυτοκρατορία, από το
377 μέχρι το 353 π.Χ. Πρωτεύουσα είχε την ελληνική πόλη της Ιωνίας, την
Αλικαρνασσό. Διαδέχτηκε τον πατέρα του στο θρόνο, αλλά κατάφερε να
αποτινάξει τον περσικό ζυγό.
Ο
Μαύσωλος, παντρεύτηκε την αδερφή του, την Αρτεμισία. Όταν απέκτησε
πλούτο και δύναμη σχεδίασε έναν τάφο για τον ίδιο και τη βασίλισσα. Έναν
τάφο τόσο μεγαλόπρεπο που θα θύμιζε ανά τους αιώνες, τη δόξα του.
Ωστόσο, ο Μαύσωλος πέθανε πριν τελειώσει το έργο του, το οποίο
ολοκλήρωσε η Αρτεμισία γύρω στο 350 π.Χ. Το
όνομα Μαυσωλείο το πήρε από το ίδιο το όνομα του βασιλιά και το ίδιο
έχει επικρατήσει να λέγεται ακόμη και σήμερα για κάθε κρατικό
μεγαλόπρεπο τάφο π.χ. το Μαυσωλείο του Λένιν, στη Μόσχα.
Οι
στάχτες του βασιλικού ζεύγους τοποθετήθηκαν μέσα σε χρυσά αγγεία στον
ταφικό θάλαμο στη βάση του οικοδομήματος. Πέτρινοι λέοντες ανέλαβαν τη
φύλαξη του θαλάμου. Επάνω από την ισχυρή πέτρινη βάση υψώθηκε ένα
κτίσμα, όμοιο με αρχαίο ελληνικό ναό, περιζωμένο από κίονες και
αγάλματα. Στην κορυφή του κτιρίου υπήρχε μια κλιμακωτή πυραμίδα και
επάνω σ’ αυτήν, σε ύψος 43 μέτρων από το έδαφος, στήθηκε το άγαλμα ενός
άρματος, που το έσερναν άλογα. Μέσα στο άρμα υπήρχαν ίσως τα αγάλματα
του βασιλιά και της βασίλισσας.
Το Μαυσωλείο παρέμεινε ανέπαφο για αρκετούς αιώνες. Άντεξε στις συγκρούσεις των Ρωμαίων με τον Μιθριδάτη κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. και στις επιδρομές των Αράβων και πειρατών κατά τον 7ο αιώνα μ.Χ., όχι όμως και στους μετέπειτα σεισμούς, με αποτέλεσμα το 1200 μ.Χ. να καταρρεύσει. Το 1402 μ.Χ. οι ιππότες του Αγίου Ιωάννου (Ιωαννίτες), οι οποίοι μετά τη Ρόδο κυρίευσαν και την Αλικαρνασσό, χρησιμοποίησαν τους λίθους της πυραμιδοειδούς οροφής στην κατασκευή οχυρωματικών έργων. Επίσης άρπαξαν αρκετά από τα καλλιτεχνήματα που στόλιζαν άλλοτε το Μαυσωλείο και διασώζονταν σε καλή κατάσταση. Το μοναδικό στοιχείο που παρέμεινε να θυμίζει το μνημείο ήταν η βάση του οικοδομήματος. Και αυτή, όμως, καταστράφηκε από τους Ιωαννίτες το 1522 μ.Χ., όταν χρησιμοποίησαν το μάρμαρό της στην ενδυνάμωση των ρωγμών του φρουρείου του αρχηγού του τάγματος των Ιωαννιτών, για να αμυνθούν στους Τούρκους του Σουλεϊμάν. Ακόμη και σήμερα μπορεί κανείς να παρατηρήσει το αστραφτερό μάρμαρο μεταξύ των τειχών του φρουρίου. Ο ίδιος ο διοικητής των Ιπποτών μάλιστα αναφέρει, ότι μετά την αποκάλυψη της σαρκοφάγου του Μαυσώλου ακολούθησε λεηλασία των πολύτιμων αντικειμένων που υπήρχαν μέσα.
Τελικά, οι Τούρκοι κατέλαβαν την Αλικαρνασσό και την κατέστρεψαν ολοσχερώς. Έσβησε έτσι και το τελευταίο ίχνος του Μαυσωλείου και της Αλικαρνασσού, η οποία από τότε (1522) ονομάζεται Μπουντρούμ που ταιριάζει απόλυτα με τις απαίσιες φυλακές που υπάρχουν εκεί… Ωστόσο, τα καλλιτεχνήματα που αρπάχτηκαν στο όνομα της σταυροφορίας και τα οποία διοχετεύτηκαν προς την Δύση πριν από την εισβολή των Τούρκων, παρέμειναν ως ανάμνηση ενός λαμπρού έργου και δέλεαρ για την ανεύρεση παρόμοιων δημιουργιών.
Το 1846 μ.Χ. ο λόρδος Σράτφορντ οφ Ρήκλαϊφ (Κάνινγκ), Βρετανός πρεσβευτής στην Κων/πολη, απέσπασε από το μεσαιωνικό τείχος της Αλικαρνασσού 12 εντοιχισμένες ανάγλυφες πλάκες της ζωφόρου του Μαυσωλείου. Οι πλάκες αυτές παραδόθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο απέστειλε τον Κάρολο Νεύτωνα για να κάμει έρευνες για την ανακάλυψη των όποιων υπολειμμάτων του Μαυσωλείου της Αλικαρνασσού. «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται».
Ήταν μια εργασία αρκετά δύσκολη, καθώς δεν γνώριζε την ακριβή τοποθεσία, ενώ και το κόστος αγοράς μιας τεράστιας περιοχής για έρευνα ήταν αστρονομικό. Ο Νεύτων μελέτησε τους αρχαίους συγγραφείς, όπως τον Πλίνιο, για να υπολογίσει κατά προσέγγιση το μέγεθος και τη θέση του μνημείου. Κατόπιν αγόρασε ένα αγροτεμάχιο στην πιο πιθανή περιοχή και ξεκίνησε να ερευνά τις γύρω περιοχές μέσω υπογείων στοών, τις οποίες έσκαβε από το δικό του τμήμα γης προς τα γειτονικά αγροτεμάχια. Όταν ανακάλυψε κάποια σκαλοπάτια και μερικά υπολείμματα τοίχων ήταν πλέον σε θέση να προσδιορίσει συγκεκριμένη τοποθεσία. Αφού αγόρασε τα αγροτεμάχια της συγκεκριμένης περιοχής, άρχισε τις ανασκαφές.
Έτσι, το 1857 μ.Χ. ήλθαν στο φως σημαντικά ευρήματα, που κοσμούν σήμερα τις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου. Μεταξύ αυτών είναι τα αγάλματα του Μαυσώλου και της Αρτεμισίας, τμήματα του άρματος της οροφής του Μαυσωλείου, καθώς και κομμάτια της ζωφόρου.
Το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού αποτέλεσε ένα πρότυπο μεγαλοπρεπών επιτυμβίων μνημείων, δίνοντας την ονομασία του σε όλους τους μετέπειτα μεγαλοπρεπείς τάφους σημαντικών προσωπικοτήτων. Μερικά από τα μαυσωλεία της υστερότερης αρχαιότητας είναι αυτά του Ηφαιστίωνα στην Βαβυλώνα (κατασκευασμένο από τον Μέγα Αλέξανδρο), του Αυγούστου κοντά στον Τίβερη ποταμό, του Αδριανού στη Ρώμη.
Η διαχρονική και διεθνής εμβέλεια του Μαυσωλείου καταδεικνύει την σπουδαιότητα αυτού του μνημείου της Ελληνικής τέχνης και τεχνικής, αυτού του θαύματος του αρχαίου κόσμου.
Αν κάποιος επισκεφθεί σήμερα την Μελβούρνη της Αυστραλίας, θα εκπλαγεί όταν ανακαλύψει εκεί, εντός ενός τοπίου με κυπαρίσσια, την ύπαρξη ενός κτιρίου με γενική μορφή που θυμίζει έντονα το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού. Ένα οικοδόμημα που στήθηκε ως μνημείο τιμής του λαμπρού Ελληνικού Πολιτισμού, υλοποιώντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον γι’ αυτόν.
Το κάλεσμα της υστεροφημίας και η φιλοδοξία του Μαυσώλου να γίνει
«αθάνατος» αποτέλεσαν τις αιτίες για την δημιουργία ενός έργου, που
χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα Επτά Θαύματα της αρχαιότητας. Το Μαυσωλείο
της Αλικαρνασσού (= τάφος του Μαυσώλου), ένα ταφικό μνημείο τεραστίων
διαστάσεων, έμεινε στην ιστορία ως μία μεγαλοπρεπής κατασκευή, επίτευγμα
της αρχιτεκτονικής τέχνης αρχαίων Ελλήνων.
* Για Ελληνικούς υπότιτλους επιλέγετε από τις ρυθμίσεις (κάτω δεξιά στο γρανάζι), subtitles on -και tranlate Greek, _________________________
* Για την κατασκευή του Μαυσωλείου επιστρατεύτηκαν μερικοί από τους πιο ξακουστούς Έλληνες αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες της εποχής. Οι δύο αρχιτέκτονες που ανέλαβαν το έργο ήταν ο Πυθεύς και ο Σάτυρος. Ο Σκόπας, ο Βρύαξης, ο Λεωχάρης, ο Τιμόθεος και ο Πραξιτέλης ασχολήθηκαν με την φιλοτέχνηση του μνημείου.
Άλλα έργα τους:
Ο Πυθεύς από την Αλικαρνασσό είναι ο κατασκευαστής του ναού της Κυβέλης στις Σάρδεις και σχεδιαστής του ναού της Αθηνάς Πολιάδος στην Πριήνη, καθώς και συγγραφέας του έργου «Σχόλια». Ήταν σύνολο βιβλίων που μαζί με τα συγγράμματα του αρχιτέκτονα Ερμογένους αποτέλεσαν τις πιο έγκυρες πραγματείες για την Ελληνική αρχιτεκτονική, βάσει των οποίων στηρίχτηκε ο Βιτρούβιος για την περιγραφή του.
Ο Σάτυρος ο Πάριος κατασκεύασε τον ναό της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα (Αρκαδία).
Ο Σκόπας έχει να επιδείξει πλήθος δημιουργιών σε κάθε πόλη που εργάστηκε. Είναι τεράστιος ο κατάλογος των καλλιτεχνών – δημιουργών της εποχής αυτής. Ο Ερμογένης θεωρείται ο σημαντικότερος αρχιτέκτονας της εποχής του με πληθώρα ανανεωτικών εμφανίσεων. Δημιούργησε κώδικες για την αρμονία των όγκων και των επιπέδων και χάρισε άνεση στους ναούς είτε αφαιρώντας την εσωτερική κιονοστοιχία, είτε διαμορφώνοντας αισθητική ευρυχωρία με εκμετάλλευση του φωτός και της σκιάς. Επινόησε επίσης τον «ψευδοδίπτερον» ναόν, ο οποίος εμφανίζονταν να διαθέτει δύο σειρές κιόνων, έχοντας όμως μία. Ο Ερμογένης κατέταξε τους ναούς σε έξι κατηγορίες βάσει ενός ειδικού κανόνα που δημιούργησε.
Πριν από 3000 χρόνια η Ολυμπία αποτελούσε ένα πολύ σημαντικό θρησκευτικό κέντρο στη νοτιοδυτική Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν το Δία, τον βασιλιά των θεών, και τον τιμούσαν εδώ σε τακτά χρονικά διαστήματα με πολλές λατρευτικές εκδηλώσεις.
Οι τελευταίες περιλάμβαναν και αθλητικούς αγώνες. Οι πρώτοι ολυμπιακοί αγώνες οργανώθηκαν το 776 π.Χ. από τότε και επί 1100 χρόνια, οι αγώνες γινόταν κάθε 4 χρόνια. Στη διάρκειά τους σταματούσαν οι πόλεμοι.
Ο Ναός του Δία Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα οι πολίτες της Ολυμπίας αποφάσισαν να οικοδομήσουν έναν ναό για να τιμήσουν το Δία. Το μεγαλόπρεπο οικοδόμημα χτίστηκε ανάμεσα στα 466 και 456 π.Χ. Κατασκευάστηκε από λίθινους ογκόλιθους και συμπαγείς κίονες. Για
λίγα χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του δεν υπήρχε άγαλμα του Δία, ώσπου
αποφασίστηκε να γίνει κι αυτό. Η κατασκευή του έργου διήρκεσε δύο Ολυμπιακές περιόδους, δηλαδή οκτώ χρόνια.
Το δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι του ήταν από πράσινο σμάλτο. Ο καθήμενος Δίας ξεχώριζε μέσα στον ναό επάνω σε τρία σκαλιά και σύμφωνα με εκτιμήσεις έφτανε τα 13 μέτρα σε ύψος. «Ήταν σαν να ύψωνε ο Δίας το ανάστημα του» γράφει σε μια αναφορά του ο Έλληνας γεωγράφος Στράβωνας τον 1ο αιώνα π.Χ..
Το άγαλμα ήταν περιτριγυρισμένο από τριανταέξι ψηλές κολώνες από γρανίτη. Στο αέτωμα βρίσκονταν τεράστιες περίτεχνες αναπαραστάσεις με εικοσιένα αγάλματα, ανάμεσά τους αυτά του Οινόμαχου και του Πέλοπα. Ο Δίας καθόταν σε έναν θρόνο που ήταν κατασκευασμένος από ελεφαντόδοντο, χρυσό, έβενο και άλλες πολύτιμες πέτρες.
Στο δεξί του χέρι ο Δίας κρατούσε ένα μικρό άγαλμα της θεάς Νίκης και στο αριστερό του ένα δεμάτι με κεραυνούς, που ήταν το σήμα κατατεθέν του θεού. Παντού γύρω του βρίσκονταν πλήθος από αγάλματα που παρίσταναν άλλες μεγαλοπρεπείς σκηνές. Η γλύπτης Φειδίας, ήδη είχε φτιάξει άλλα δύο υπέροχα αγάλματα στην Αθήνα, της θεάς Αθηνάς.
Η τεχνική του Φειδία στην Ολυμπία βασιζόταν ουσιαστικά σε ξύλο. Το σώμα των αγαλμάτων του ήταν ξύλινο και το εμποτιζόταν από ένα ειδικό υγρό για να μην αποξηρανθεί. Στη συνέχεια το κάλυψαν με πλάκες από ελεφαντόδοντο για να απεικονίσουν τη γυμνή επιδερμίδα του θεού και φύλλα χρυσού για τα ενδύματά του και πλάκες ελεφαντοστού. Τα μάτια ήταν από πολύτιμους λίθους. Ο μανδύας από χρυσό. Όταν ολοκληρώθηκε το ύψος του ήταν 13 μέτρα και το κεφάλι του έφτανε σχεδόν στην οροφή του ναού. Έδινε την εντύπωση πως αν σηκωνόταν ο Ζευς όρθιος θα σάρωνε την οροφή!
Οι τεχνίτες κάλυψαν τις συνδέσεις τόσο καλά ώστε τα άγαλμα να δείχνει ενιαίο. Το άγαλμα ήταν τοποθετημένο πάνω σε θρόνο με ένθετες διακοσμήσεις από έβενο και πολύτιμους λίθους. Στα πόδια του ήταν δύο σφίγγες με έφηβους άνδρες. Πιο πίσω οι τρεις Χάριτες. Οι άθλοι του Ηρακλή, η μάχη του Θησέα με τις Αμαζόνες και η οικογένεια της Νιόβης. Δύο καθιστά λιοντάρια φύλαγαν τον Δία. Στα πλαϊνά βρίσκονταν μετάλλινες πλάκες με χαραγμένες παραστάσεις της αναδυόμενης Αφροδίτης, το πολεμικό άρμα του Ήλιου, και το άρμα της Σελήνης. Η σκεπή πάνω από το άγαλμα ήταν ανοικτή για να μπαίνει άπλετο φως. Επισκέπτες όπως ο Αιμίλιος Παύλος, νικητής επί των Μακεδόνων, έμεινε έκπληκτος από την μεγαλοπρέπεια του αγάλματος και από την τελειότητά του. Στους τοίχους του ναού κατασκευάστηκαν εξέδρες προκειμένου οι επισκέπτες να θαυμάζουν από κοντά το πρόσωπο του θεού. Μετά την ολοκλήρωσή του, το 435 π.Χ. το άγαλμα αποτέλεσε τα επόμενα 800 χρόνια ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα του κόσμου.
Επί αιώνες ήτανε ένα από τα θεάματα που
κάθε θνητός έπρεπε να το δει πριν πεθάνει.
Τον 2ο αιώνα π.χ. σε έναν από τους ελέγχους που διενεργούνταν τακτικά, βρήκαν το άγαλμα είχε κάνει κάποιες ρωγμές. Έκριναν ότι έχρηζε οπωσδήποτε επισκευής η οποία ανατέθηκε στον γλύπτη Δαμοφώντα τον Μεσσήνιο.
Την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα (100 π.Χ. 44 π.Χ.) το χτύπησε κεραυνός χωρίς να του κάνει σοβαρές ζημιές. Ο Καλιγούλας είχε διατάξει την μεταφορά στην Ρώμη για να του αλλάξουν το πρόσωπο δίνοντας την μορφή αυτοκράτορα, όμως το καράβι που περίμενε στο λιμάνι το χτύπησε και κεραυνός και κάηκε ! Το ταξίδι του Δία αυτή τη φορά αναβλήθηκε. Το 390 μ.Χ. ο Θεοδόσιος μεταφέρει το άγαλμα στην Κωνσταντινούπολη, όπου το 416 π.Χ καταστρέφεται από φωτιά.
Το 391 μ.Χ. με την άνοδο του χριστιανισμού, οι Ρωμαίοι απαγορεύουν τους Ολυμπιακούς αγώνες κι κλείνουν τους ελληνικούς ναούς.
Ο ναός λεηλατήθηκε από τους Γότθους, και τα υπολείμματά του γίνανε χριστιανικός ναός, και γκρεμίστηκε τον 6ο μ.Χ. αιώνα όταν η περιοχή της Ολυμπίας συγκλονίστηκε από σεισμούς.
Ο ναός και το στάδιο καταστράφηκαν από κατολισθήσεις και πλημμύρες, ενώ η λάσπη από την κοίτη του ποταμού Αλφειού κάλυψε ό,τι απέμεινε. Κάτω από τη λάσπη διατηρήθηκαν τα υπολείμματα, τα οποία ανακάλυψαν στην εποχή μας οι αρχαιολόγοι. Σήμερα, οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφτούν τα ερείπια του ναού και τη θέση όπου βρισκόταν το άγαλμα. Το 1875 μια
γερμανική αποστολή έκανε αρχαιολογικές ανασκαφές και μέχρι το 1881
επανέφερε στο φως τα ερείπια, κάτω από τέσσερα μέτρα χώμα.
* Για Ελληνικούς υπότιτλους επιλέγετε από τις ρυθμίσεις (κάτω δεξιά στο γρανάζι), subtitles on -και tranlate Greek,
Καταρράκτες... Εξωτικά ζώα...Κήποι που κρέμονται από τα πεζούλια παλατιών... Αυτή είναι η εικόνα των Κρεμαστών Κήπων της Βαβυλώνας στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων. Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, είναι πολύ πιθανό τελικά αυτοί οι κήποι να υπήρξαν μόνο στο μυαλό και την φαντασία των αρχαίων Ελλήνων ιστορικών! Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας κατέπληξαν πολλούς ταξιδιώτες και ιστορικούς στους αρχαίους χρόνους. Αν και δεν υπάρχουν πλέον, η ιδέα ενός τέτοιου θαυμάσιου άθλου της εφαρμοσμένης μηχανικής συναρπάζει τους ανθρώπους ακόμα και σήμερα.
Οι πιθανότατα βασιλικοί κήποι περιγράφονται έτσι από μεταγενέστερους συγγραφείς και αρχαιολόγους, από τις αποκαλύψεις των οποίων αντλήθηκαν και οι πληροφορίες που οδήγησαν στην κατάταξη των κρεμαστών κήπων της Βαβυλώνας ανάμεσα στα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Η ύπαρξη του μνημείου αυτού ουσιαστικά δεν αποδείχθηκε ποτέ.
Οι αναλυτικότερες περιγραφές των κήπων προέρχονται από τους Έλληνες ιστορικούς όπως ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, αρχαίος Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας (80 π.Χ. - 20 π.Χ.), και ο Βέροσος, ο φημισμένος Βαβυλώνιος ιερέας στην υπηρεσία του Μαρντάκ, που έζησε τον 3ο αιώνα π.Χ. Έφυγε από τη Βαβυλώνα και εγκαταστάθηκε στο νησί της Κω επιβλέποντας τη διδασκαλία της αστρολογίας στους μαθητές.
Τα βαβυλωνιακά αρχεία δεν δίνουν στοιχεία πάνω σ' αυτό το θέμα.
Στην πόλη της Βαβυλώνας, έχουν ανακαλυφθεί επιγραφές και πλάκες από τον καιρό του Ναβουχοδονόσορ με περιγραφές του παλατιού του, της πόλης της Βαβυλώνας και των τειχών της. Ωστόσο δεν ανακαλύφθηκε ούτε μία πλάκα όπου να αναγράφεται κάποια μορφή πιστοποίησης του σχεδιασμού και της δημιουργίας των μεγαλειωδών, και ασυνήθιστων αυτών κήπων. Αρχαιολόγοι που εντόπισαν κάποια ευρήματα, λένε με επιφύλαξη ότι ίσως να ήταν μέρος των Κήπων. Ακόμη ούτε και οι ιστορικοί που δίνουν τις λεπτομερείς περιγραφές των κρεμαστών κήπων τους είδαν ποτέ.
Οι σύγχρονοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι όταν έφθασαν οι στρατιώτες του Αλεξάνδρου στο εύφορο έδαφος της Μεσοποταμίας και είδαν τη Βαβυλώνα εντυπωσιάστηκαν. Όταν επέστρεψαν αργότερα στην τραχιά πατρίδα τους, είχαν πολλές ιστορίες να πουν για τους καταπληκτικούς κήπους και τα φοινικόδεντρα στη Μεσοποταμία, για το παλάτι του Ναβουχοδονόσορ, για τον πύργο της Βαβέλ..... Και ήταν η φαντασία των ποιητών και των αρχαίων ιστορικών που συνδύασαν όλα αυτά τα στοιχεία για να παραγάγουν μαζί ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου.
Ο Ναβουχοδονόσορας και η Άμυτις Το βασίλειο των Βαβυλωνίων άκμασε για πρώτη φορά κάτω από την ηγεσία του διάσημου βασιλιά, Χαμουραμπί (1792-1750 π.Χ.). Ήταν πια η εποχή της δυναστείας των Νεοβαβυλωνίων όταν ο Μεσοποτάμιος αυτός πολιτισμός έφθασε στην τελευταία δόξα του.
Ο Χαλδαίος στρατηγός Ναβοπολάσσαρ ιδρύει μια νέα δυναστεία. Ο γιος του, ο περίφημος βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ (604-562 π.Χ.) που κυβέρνησε την Βαβυλώνα για 43 χρόνια θεωρείται ότι είναι αυτός που έκτισε τους θρυλικούς κρεμαστούς κήπους.
Οι κήποι χτίστηκαν από τον Ναβουχοδονόσορ για να ευχαριστήσει την σύζυγό του Αμυίτις. Η Αμυίτις ήταν κόρη του βασιλιά της Μηδίας την οποία ο Ναβουχοδονόσορ παντρεύτηκε για να δημιουργήσει συμμαχία μεταξύ των δύο εθνών. Η Αμυίτις προέρχονταν την ορεινή Περσία, μια καταπράσινη χώρα με ψηλά βουνά και τραχύ έδαφος. Η ηλιοκαμένη και επίπεδη έκταση της Μεσοποταμίας της δημιούργησε κατάθλιψη. Ο βασιλιάς για να την ευχαριστήσει αποφάσισε να αναπαραστήσει την πατρίδα της με την οικοδόμηση ενός τεχνητού βουνού με τους κήπους σε πεζούλια και ταράτσες.
Υδρευόμενες αναβαθμίδες
Οι Κρεμαστοί Κήποι αποτελούνταν από διαδοχικές αναβαθμίδες, όπου η ψηλότερη πρέπει να είχε 40 μέτρα ύψος. Εκεί φύτρωνε κάθε είδος δέντρου και φυτού, που μεταφέρθηκαν με βοϊδάμαξες από κάθε περιοχή της αυτοκρατορίας. Ανάμεσά τους υπήρχαν συκιές, αμυγδαλιές, καστανιές, ροδιές, τριανταφυλλιές, νούφαρα, και αρωματικοί θάμνοι. Υπήρχε ένα πολύ καλό υδρευτικό σύστημα που τροφοδοτούσε συνεχώς τα φυτά με νερό από τον Ευφράτη. Το νερό του συστήματος το αντλούσαν με δοχεία που τα ανέβαζαν με τα χέρια τους ή με μάγγανο οι δούλοι! Στη συνέχεια το νερό κατέβαινε στις πιο χαμηλές αναβαθμίδες από αυλάκια και τεχνικούς καταρράκτες, διατηρώντας το έδαφος πάντα υγρό. Η θέση που βρίσκονταν οι κήποι τοποθετείται στην ανατολική όχθη του ποταμού Εφράτη, περίπου 50 χλμ νότια της Βαγδάτης, στο Ιράκ. Οι περιγραφές που συγκεντρώνονται για τους κήπους, μας βοηθούν να σχηματίσουμε την εξής εικόνα γι’ αυτούς: Οικοδομήματα σε κατακόρυφα ανηφορικά επίπεδα, σαν βουνά από σφυρηλατημένη πέτρα, φυτεμένα με όλων των ειδών δένδρα και φυτά. Επιπλέον σε ειδικό μέρος αυτών υπήρχε ένας βοτανικός παράδεισος ειδικά για τις ανάγκες της διατροφής της βασίλισσας που καταγόταν από την Μηδία, είχε πάθος με το παραδοσιακό διαιτολόγιο της πατρίδας της.
Γύρω στο 50 π.Χ. ο Διόδωρος ο Σικελός έγραψε ότι αυτοί οι πολυεπίπεδοι κήποι στηρίζονταν σε μια σύνθετη κατασκευή από χοντρούς τούβλινους τοίχους, πέτρινα υποστυλώματα και δοκούς από κορμούς φοινικόδεντρων σε πυκνή διάταξη. Για να στεγανοποιηθούν οι δοκοί, καλύπτονταν με πλέγματα από καλάμια και πίσσα, καθώς και δύο στρώσεις εφυαλωμένων οπτόπλινθων. Το πότισμα γινόταν με νερό από τον γειτονικό Ευφράτη. Το εκπληκτικό αποτέλεσμα ήταν μια δροσερή, υγρή κι ευωδιαστή όαση, φτιαγμένη για θεούς.
Οι κήποι είχαν εξωτικά ανθισμένα φυτά τα οποία ο Ναβουχοδονόσορ εισήγαγε από τα ξένες χώρες. Μεταξύ των φυτών αυτό πιθανόν να είχε συμπεριλάβει "τον κέδρο, το κυπαρίσσι, την σμύρνα, τον γουνίπερο, την αμυγδαλιά, τη χουρμαδιά, τον έβενο, την ελιά, τη βελανιδιά, terebinth, την καρυδιά, την τρεμεντίνα, την μελιά, το έλατο, το στρίχνο, την ιτιά, τη ροδιά, τη δαμασκηνιά, την αχλαδιά, την κυδωνιά, την συκιά και το αμπέλι."
Οι λεπτομερείς περιγραφές των κήπων προέρχονται από τις αρχαίες ελληνικές πηγές, συμπεριλαμβανομένων των γραφών του Έλληνα γεωγράφου Στράβωνα και του Φίλωνα του Βυζαντίου. Εδώ είναι μερικά αποσπάσματα από τις αναφορές τους: "Ο κήπος είναι τετραγωνισμένος, και κάθε πλευρά είναι τέσσερα πλίθρα μακριά. Αποτελείται από τους θολωτούς υπόγειους θαλάμους που βρίσκονται στα σταθερά θεμέλια που έχουν σχήμα κύβου... Η ανάβαση στις ταράτσες και στα πεζούλια γίνεται από ένα κλιμακοστάσιο... "
"Στους κρεμαστούς κήπους καλλιεργούνται φυτά επάνω από το επίγειο επίπεδο, και οι ρίζες των δέντρων ριζώνουν μέσα σε υψωμένα πεζούλια παρά στη γη. Ολόκληρη η μάζα υποστηρίζεται από πέτρινες στήλες ... Τα ρεύματα του νερού σχηματίζονται από την ανυψωμένη ροή των πηγών, χύνονται προς τα κάτω δημιουργώντας κανάλια... Αυτά τα νερά απλώνονται σ' ολόκληρο τον κήπο και ποτίζουν τις ρίζες των φυτών, κρατώντας όλη την περιοχή υγρή. Ως εκ τούτου η χλόη είναι μόνιμα πράσινη και τα φύλλα των δέντρων αυξάνονται σταθερά πάνω στα λυγερά κλαδιά... Αυτό είναι ένα έργο τέχνης της βασιλικής πολυτέλειας και το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι ότι όλη αυτή η τεχνητή καλλιέργεια κρέμεται επάνω από τα κεφάλια των θεατών".
"Στην πλευρά των σκαλοπατιών υπάρχουν μηχανές ύδατος, με τη βοήθεια των οποίων τα πρόσωπα, που διορίζονται ρητώς για το σκοπό αυτό, είναι συνεχώς απασχολημένα στην αύξηση του ύδατος από τον Εφράτη στον κήπο..."
Με αυτά τα λόγια ο Στράβων πιθανώς αγγίζει αυτό που ήταν και το πιο καταπληκτικό μέρος του κήπου. Στην Βαβυλώνα έβρεχε σπάνια και ο κήπος για να διατηρηθεί ζωντανός θα έπρεπε να ποτίζεται με νερό από τον κοντινό ποταμό Εφράτη. Αυτό σήμαινε ότι χρειάζονταν υπερυψωμένες πηγές νερού από τις οποίες το νερό με κατάκλιση θα διοχετευόταν σε όλα τα πεζούλια και σε όλα τα επίπεδα. Αυτό έγινε πιθανώς με τη βοήθεια μιας "αντλίας αλυσίδων." Μια αντλία αλυσίδων είναι δύο μεγάλοι τροχοί, ο ένας σε ψηλότερο επίπεδο από τον άλλο, που συνδέονται με μια αλυσίδα. Στις αλυσίδες κρέμονταν κάδοι. Κάτω από το σημείο που βρίσκονταν ο κάτω τροχός υπήρχε μια δεξαμενή νερού.
Καθώς γύριζαν οι τροχοί, οι κάδοι βυθίζονταν στη λίμνη και έπαιρναν το νερό μεταφέροντάς το ανοδικά σε ένα ψηλότερο επίπεδο και διοχετεύοντάς το σε μια υπερυψωμένη δεξαμενή. Η αλυσίδα έφερνε έπειτα τους κενούς κάδους πίσω κάτω για να ξαναγεμίσουν. Από την επάνω δεξαμενή με ένα δίκτυο καναλιών το νερό διοχετεύονταν με κατάκλιση σε όλο τον κήπο. Ο κάτω τροχός ήταν συνδεμένος με έναν άξονα και μία λαβή. Από τη στροφή της λαβής οι σκλάβοι παρείχαν την ισχύ να τρέξουν το μηχάνημα.
Οι ιστορικοί έχουν εξετάσει εάν στους κρεμαστούς κήπους χρησιμοποιήθηκε υδροπονία σαν τρόπος καλλιέργειας των φυτών. Υδροπονία σημαίνει ότι οι θρεπτικές ουσίες προστίθενται στο νερό που στροβιλίζεται γύρω από τις ρίζες των φυτών. Κανένα χώμα δεν χρησιμοποιείται σε ένα υδροπονικό σύστημα Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι η υδροπονία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά εδώ αφού οι πρώτες γραπτές αναφορές σε υδροπονική καλλιέργεια αφορούν τους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας.
Πόσο μεγάλοι ήταν οι όμως αυτοί οι κήποι; Ο Διόδωρος μας λέει ότι είχαν περίπου 400 πόδια φάρδος, 400 πόδια μήκος και περισσότερο από 80 πόδια ύψος. Άλλες γραφές δείχνουν ότι το ύψος ήταν ίσο με τους εξωτερικούς τοίχους της πόλης. Τοίχους που ο Ηρόδοτος τους περιέγραψε να έχουν ύψος 320 πόδια, αλλά ο ίδιος δεν έχει καμία αναφορά στους κήπους.
Αυτή είναι μια από τις ερωτήσεις που έκαναν στον
Γερμανό αρχαιολόγο Robert Koldewey το 1899.
Για τους αιώνες πριν από αυτόν η αρχαία πόλη της Βαβυλώνας δεν ήταν παρά ένα ανάχωμα των λασπωδών συντριμμιών. Εν τούτοις αντίθετα από πολλές αρχαίες θέσεις, η θέση της πόλης ήταν γνωστή, τίποτα ορατό δεν παρέμεινε της αρχιτεκτονικής του.
Φτάσαμε στον εικοστό αιώνα, όταν πια μερικά από τα μυστήρια που περιβάλλουν τους κρεμαστούς κήπους αποκαλύφθηκαν. Οι αρχαιολόγοι αγωνίζονται ακόμα να συλλέξουν αρκετά στοιχεία πριν φθάνουν στα τελικά συμπεράσματα για τη θέση των κήπων, του συστήματος θέρμανσης, αερισμού και κλιματισμού, και άρδευσής τους, και της αληθινής εμφάνισής τους. Μερικοί πρόσφατοι ερευνητές σε μια λιγότερο αξιόπιστη θεωρία, υποθέτουν ότι οι κρεμαστοί κήποι χτίστηκαν από την βασίλισσα των Ασσυρίων Σεμίραμι (810π.Χ) κατά την διάρκεια της πενταετούς βασιλείας της. και όχι από τον Ναβουχοδονόσορ τον ΙΙ (περίπου 100 έτη νωρίτερα).
Οι πιο πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές στην αρχαία πόλη της Βαβυλώνας στο Ιράκ αποκάλυψαν τα θεμέλια οικοδομής του παλατιού. Άλλα ευρήματα περιλαμβάνουν το θολωτό κτήριο με τους παχείς τοίχους και ένα αρδευτικό σύστημα αρκετά κοντά στο νότιο παλάτι. Μια ομάδα αρχαιολόγων ερεύνησε την περιοχή του νότιου παλατιού και υποστήριξε ότι αναπαράστησε το θολωτό κτήριο καθώς και τους κρεμαστούς κήπους.
Εντούτοις, ο Έλληνας ιστορικός Στράβων είχε δηλώσει ότι οι κήποι βρίσκονταν κοντά στον ποταμό Εφράτη. Ωστόσο άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η περιοχή είναι επίσης μακριά από τον Εφράτη για να στηριχθεί αυτή η θεωρία δεδομένου ότι το θολωτό κτήριο είναι μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από τις όχθες. Αυτοί αναπαράστησαν την περιοχή του παλατιού και εντόπισαν τους κήπους στην περιοχή που εκτείνεται από τον ποταμό προς στο παλάτι. Στις όχθες του ποταμού πρόσφατα ανακαλύφθηκαν πυκνοί ογκώδεις τοίχοι 25 μ, που μπορεί να οικοδομήθηκαν για να συγκρατήσουν πεζούλια σαν αυτά που περιγράφονται στις αρχαίες ελληνικές αναφορές.
Οπουδήποτε κι αν ήταν η θέση των κήπων, μπορούμε μόνο να αναρωτηθούμε εάν η βασίλισσα Αμυίτις ήταν ευτυχής με το φανταστικό παρόν της, ή εάν συνέχισε να νοσταλγεί τα πράσινα βουνά της πατρίδας της. Ακόμα κι αν η Αμυίτις δεν ξεπέρασε ποτέ τη νοσταλγία για την πατρίδα της, ο Ναβουχοδονόσορ και οι άνθρωποι του αρχαίου κόσμου, που έζησαν αυτήν την καταπληκτική εμπειρία των κρεμαστών κήπων, ωφελήθηκαν όλοι από την καταθλιπτική φύση της. ________________ Πηγές:
* Εμπνευστής του καταλόγου των επτά θαυμάτων της αρχαιότητος θεωρείται ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος (συγγραφέας
και ποιητής πέθανε τον 2ο π.Χ.) ο οποίος επισκέφτηκε όλα τα μνημεία και
συνέταξε τον κατάλογο. Ο κατάλογος αποτελείται από επτά οικοδομήματα
που βρίσκονται γύρω από το μεσογειακό πλαίσιο.
* Για Ελληνικούς υπότιτλους επιλέγετε από τις ρυθμίσεις (κάτω δεξιά στο γρανάζι), subtitles on -και tranlate Greek,
Ένα ιερό και υπέροχο οικοδόμημα για την ανέγερση του οποίου
«συνωμότησαν οι τέχνες της Ελλάδας και ο πλούτος της Ασίας»,
γράφει το 1780 ο Άγγλος ιστορικός Edward Gibbon.
Εάν κάποιος μας ζητούσε σήμερα να μνημονεύσουμε έναν αρχαίο ελληνικό ναό, οι περισσότεροι από εμάς σίγουρα θα σκεφτόμασταν τον Παρθενώνα της χρυσής εποχής του Περικλέους.
Φανταστείτε όμως έναν άλλο, μεγαλύτερο ναό στην παραλιακή πόλη της Εφέσου στη Μικρά Ασία, με πλούσια εξωτερική διακόσμηση και αγάλματα φιλοτεχνημένα από τους μεγαλύτερους γλύπτες της εποχής.
Αυτός ήταν ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο, ένα από τα εφτά θαύματα της αρχαιότητας, αλλά και το μόνο που υπέστη τόσες καταστροφές, μετατροπές και ανακατασκευές μέχρι την ολοκληρωτική του καταστροφή το 401 μ.Χ..
Πρόκειται για ένα μεγαλόπρεπο και επιβλητικό ναό, αφιερωμένο όμως σε μια θεά που σε τίποτα δεν έμοιαζε με τη λυγερόκορμη παρθένα-κυνηγό θεά της καθαρά ελληνικής μυθολογίας.
Πραγματικά, η Άρτεμις των Εφεσίων έλκει την καταγωγή της περισσότερο από την ανατολή και όχι τόσο από την αρχαία Ελλάδα, αφού, όπως αποδεικνύεται και από τα σωζόμενα λατρευτικά ξόανα της θεάς με το χαρακτηριστικό πολύμαστο στήθος, θα πρέπει να σχετίζεται με τις ασιατικές θεότητες της γονιμότητας.
Η κατασκευή του πρώτου μνημειώδους ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο, του τέταρτου κατά σειρά ναού που υπήρξε στην ίδια τοποθεσία, θα πρέπει να ξεκίνησε περί το 560 π.Χ. επί βασιλείας του Κροίσου της Λυδίας, ο οποίος ανέλαβε και τη χρηματοδότηση για την κατασκευή των κιόνων. Επρόκειτο για έναν από τους πρώτους αρχαίους ναούς που κατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου από μάρμαρο και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Χερσίφρονα από την Κρήτη με τη βοήθεια του γιου του Μεταγένη και του Θεόδωρου από τη Σάμο.
Λέγεται πως την ελληνική αυτή πόλη την έχτισαν οι Αμαζόνες. Ο Κροίσος αποφάσισε να χτίσει το ναό προς τιμήν της Θεάς Άρτεμης, που ήταν η Θεά της Σελήνης και προστάτιδα των άγριων ζώων και των κοριτσιών.
Ο ναός εκείνος ήταν δίπτερος, είχε δηλαδή δύο σειρές κιόνων ύψους 12 m περίπου, 20 κατά μήκος και 8 κατά πλάτος, ενώ εσωτερικά, δύο ακόμα κιονοστοιχίες σχημάτιζαν έναν διάδρομο, που οδηγούσε στο σηκό με το ξόανο της θεάς.
Το αέτωμα διακοσμούσαν 4 χάλκινα αγάλματα αμαζόνων που, όπως περιγράφει ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, φιλοτεχνήθηκαν σε έναν καλλιτεχνικό διαγωνισμό στη γλυπτική τέχνη, ο οποίος θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε γύρω στο 450 π.Χ., προκειμένου να εορταστεί η οριστική περάτωση του ναού που θεμελιώθηκε επί Κροίσου.
Στο διαγωνισμό αυτό συμμετείχαν ορισμένοι από τους μεγαλύτερους γλύπτες της εποχής: ο Φειδίας, ο Πολύκλειτος, ο Κρησίλας, ο Φράδμωνας και ο Κίδωνας με νικητή τον Πολύκλειτο. Αργότερα, ο Πραξιτέλης πρέπει να φιλοτέχνησε άλλα αγάλματα για το βωμό του ναού.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο αποτέλεσε σημαντικό πόλο έλξης για επισκέπτες και περιηγητές, φιλοσόφους και ποιητές, μέχρι που στις 21 Ιουλίου 356 π.Χ. καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τον Ηρόστρατο, ο οποίος τον πυρπόλησε με μοναδικό στόχο να μείνει το όνομά του αθάνατο στην Ιστορία, πράγμα που κατά μια έννοια εξασφάλισε.
Όταν ο Ηρόστρατος έβαλε φωτιά στο μεγάλο ναό της Αρτέμιδος μια καλοκαιρινή βραδιά οι κάτοικοι της Εφέσου πρέπει να σκέφτηκαν πως n θεά τους, τους εγκατέλειψε.
Η ιστορία δεν μας λέει τι τίμημα χρειάστηκε να πληρώσει για την αθανασία του ονόματος του και αν τελικά, άξιζε τον κόπο του. Το επόμενο πρωινό, ένας λαός κοίταζε γεμάτος οργή και θλίψη τα καπνίζοντα ερείπια του υπέροχου ναού, ο οποίος είχε χτιστεί πριν από 200 χρόνια, με χρήματα του βασιλιά Κροίσου της Λυδίας. Ήταν και μια υλική απώλεια, εκτός από πνευματική, γιατί ο ναός προσέλκυε πολλούς προσκυνητές στην πόλη.
Λέγεται μάλιστα από τον Πλούταρχο ότι τη νύχτα της καταστροφής του ναού η θεά Άρτεμις δεν μπόρεσε να τον προστατέψει γιατί ήταν απασχολημένη με τη γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία συνέπεσε με τη νύχτα της πυρκαγιάς.
Η πυρπόληση του ναού προκάλεσε τόσο εκτεταμένες καταστροφές, που οι Εφέσιοι αποφάσισαν να τον χτίσουν εξ ολοκλήρου από την αρχή, χρησιμοποιώντας, όπως και οι πρόγονοί τους εξάλλου, τα ερείπια του προγενέστερου ναού ως θεμέλια για το νέο, τον πέμπτο κατά σειρά ναό που χτίστηκε στην ίδια τοποθεσία και που, λίγους αιώνες αργότερα, θα συγκαταλεγόταν ανάμεσα στα 7 θαύματα της αρχαιότητας.
Αρχιτέκτονες αυτού του ύστερου κλασικού ναού ήταν ο Παιόνιος και ο Δημήτριος, στους οποίους ο Στράβωνας προσθέτει και τον Χειροκράτη, ενώ ο Βιτρούβιος τον Δεινοκράτη.
Ο νέος ναός, ανακατασκευασμένος στα πρότυπα του προγενέστερου, είχε διαστάσεις 65x125 m και συνολικό ύψος που υπερέβαινε τα 32 m, ενώ ήταν χτισμένος σε ένα βάθρο ύψους 5 m περίπου, ζωσμένο με μια πλατιά κλίμακα με 10 μαρμάρινα σκαλοπάτια, που οδηγούσε στον πρόδομο.
Ο ναός: Μήκος Ναού: 126 μέτρα, Πλάτος: 72 μέτρα, Ύψος Κιόνων: 19 μέτρα,
Αριθμός Κιόνων: 127 Κίονες με διακοσμημένες βάσεις: 36
Ο νέος ναός, ένα θεαματικό κτίριο από απαστράπτον μάρμαρο, υψωνόταν σαν δάσος από 127 στήλες πάνω σε ένα υπερυψωμένο βάθρο πλάτους 72 μέτρων και μήκους 126. Δεν φημιζόταν μόνο ως ο ωραιότερος ναός του ελληνικού κόσμου, αλλά ήταν επίσης ένας από τους μεγαλύτερους, σχεδόν διπλάσιος σε μέγεθος από τον Παρθενώνα των Αθηνών.
Η κεντρική αίθουσα του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε δεν μπορούσε να στεγαστεί και έτσι παρέμεινε χωρίς οροφή, ανοικτή κάτω από τον ουρανό. Γύρω από το ναό υπήρχε μια διπλή σειρά από λιτούς, ιωνικούς κίονες, 19 μέτρα ύψους με τεράστια λαξευμένα κιονόκρανα. ‘Οπως και στον προηγούμενο ναό, η βάση μερικών κιόνων ήταν στολισμένη με μεγάλες χρωματιστές ζωφόρους που έδιναν μια εντύπωση μεγαλοπρέπειας.
Ψηλά, στο κέντρο των αετωμάτων εκεί οπού συνήθως υπάρχουν γλυπτές φιγούρες, βρίσκονταν τρεις μεγάλες πόρτες. Αυτό το ασυνήθιστο χαρακτηριστικό χρησίμευε ίσως για να εκτίθεται κάποιο άγαλμα σε περιόδους εορτών ή για να βγαίνει n ιέρεια και να ευλογεί τα πλήθη.
Ο ναός βρισκόταν μέσα σ’ έναν ιερό περίβολο στην ελώδη πεδιάδα έξω από την πόλη της Εφέσου, πρωτεύουσας κατά τη ρωμαϊκή εποχή, της επαρχίας της Ασίας. Κάθε χρόνο, στο γενέθλια της Αρτέμιδος, μια πομπή ξεκινούσε από την πόλη για να καταλήξει στο ναό. Προορισμός της ήταν να τιμηθεί το μεγάλο λατρευτικό άγαλμα που δέσποζε στο άδυτο. Ξέρουμε πως έμοιαζε αυτό το άγαλμα από τα αρχαία αντίγραφα που βρέθηκαν στα ερείπια της Εφέσου.
Εμφανίζουν μια θεότητα πολύ διαφορετική από την Αρτέμιδα της Ελληνικής μυθολογίας – την παρθένο κυνηγό με το τόξο και τα κυνηγετικά σκυλιά της. Η θεά αυτή ήταν ένα ξενοπρεπές είδωλο, με το κάτω μέρος του σταθερό σαν κίονα και τυλιγμένο από τα ποδιά μέχρι τη μέση με ρούχα στολισμένα με μέλισσες (η μέλισσα ήταν το σύμβολο της Εφέσου). Πάνω από τη μέση της κρέμονταν σε σειρές στρογγυλεμένα εξογκώματα – 20 ή και 30 συνολικά – τα οποία κάνεις δεν έχει μπορέσει να εξηγήσει. Μπορεί να είναι μαστοί, μπορεί να είναι αυγά η χουρμάδες ή ακόμα, όρχεις ταύρου. Όλοι συμφωνούν πάντως, πως πρόκειται για μια πολύ αρχαία και άγνωστης καταγωγής ανατολική θεά της γονιμότητας. Ελληνικοί θρύλοι για την ίδρυση της πόλης αφηγούνται πως οι πρώτοι έποικοι ταύτισαν τη δική τους παρθένο θεά με την Κυβέλη, την ανατολική θεά – μητέρα, αφομοιώνοντας τα χαρακτηριστικά της. Ένας κοινός παρανομαστής ήταν ίσως, ότι η Ελληνίδα Άρτεμις ήταν θεά του τοκετού.
Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, ο οποίος σημειωτέον δεν διευκρινίζει εάν αναφέρεται στον αρχαϊκό ή στον ύστερο κλασικό ναό, το Αρτεμίσιο αποτελούταν από 127 ραβδωτούς κίονες ύψους 18 m περίπου, οι 36 από τους οποίους στολίζονταν με περίτεχνες ανάγλυφες διακοσμήσεις, μία από τις οποίες ήταν φιλοτεχνημένη από τον περίφημο γλύπτη Σκόπα.
Οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ο Πλίνιος θα πρέπει να αναφερόταν στον ύστερο κλασικό ναό και ότι ο σωστός αριθμός των κιόνων θα πρέπει να ήταν 117 και όχι 127.
Σύμφωνα μ’ αυτήν την προσέγγιση, ο ναός ήταν και πάλι δίπτερος, με δύο σειρές από 21 κίονες στις μακριές πλευρές του ναού, 3 σειρές από 8 κίονες στην είσοδο του ναού και δύο σειρές από 9 κίονες στο πίσω μέρος του.
Λέγεται μάλιστα ότι το 334 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος, ο οποίος είχε μόλις αρχίσει την εκστρατεία του κατά της Περσικής αυτοκρατορίας, προσφέρθηκε να αναλάβει τα έξοδα της ανοικοδόμησης του νέου Αρτεμισίου, υπό τον όρο να αναγραφεί το όνομά του στο κτήριο. Οι Εφέσιοι όμως αρνήθηκαν ευγενικά την προσφορά του νεαρού βασιλιά, λέγοντας διπλωματικά ότι ως ου πρέπει θεώ θεοίς αναθήματα κατασκευάζειν, ότι δηλαδή δεν αρμόζει σε ένα θεό να κάνει δώρα σ’ άλλο. Τόσο ο αρχαϊκός, όσο και ο ύστερος κλασικός ναός θα πρέπει να καλυπτόταν εν μέρει από μία ελαφρά αμφικλινή στέγη, η οποία κάλυπτε μόνο την περιβάλλουσα κιονοστοιχία και κατέληγε σε γείσο ή αέτωμα, αφήνοντας έτσι ένα μεγάλο κεντρικό τμήμα ανοιχτό στον ουρανό που σχημάτιζε ένα είδος εσωτερικής αυλής. Το 262/263 μ.Χ. το νέο Αρτεμίσιο καταστράφηκε εκ νέου, αυτήν τη φορά από Γότθους εισβολείς. Οι ακαταπόνητοι Εφέσιοι όμως, τον αναστήλωσαν εν μέρει ξανά, καθώς εκτός από την τεράστια σημασία που προσέδιδαν στη λατρεία της θεάς τους, αναγνώριζαν και τη ζωτική σημασία που είχε ο ίδιος ο ναός για την ευημερία τους. Μετά όμως από τις νέες ζημιές που προξένησε ένας σεισμός, ο ναός καταστράφηκε πλέον ολοκληρωτικά από τους ζηλωτές της νέας θρησκείας του Χριστιανισμού, που είχε εμφανιστεί τέσσερεις αιώνες νωρίτερα.
Το 401 μ.Χ. ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εξαπέλυσε επίθεση κατά της αρχαίας θρησκείας η οποία οδήγησε στο γκρέμισμα του ναού, στη λεηλασία των έργων τέχνης, που είχαν επιβιώσει από τις προηγούμενες καταστροφές, και στη χρησιμοποίηση των αρχιτεκτονικών του μελών ως οικοδομικό υλικό σε εκκλησίες, δρόμους και οχυρωματικά έργα.
Σήμερα μόνο ένας, μερικά αναστηλωμένος κίονας, ορθώνεται στην περιοχή, για να θυμίζει τα λόγια του Αντίπατρου από τη Σιδώνα: «…αλλά όταν είδα τον ιερό οίκο της Αρτέμιδος να υψώνεται στα σύννεφα, τα άλλα επισκιάστηκαν, γιατί ούτε ο ήλιος δεν είχε δει όμοιό του έξω από τον Όλυμπο».
Ιέρειες και θυσίες
Η γονιμότητα στη γεωργία και την κτηνοτροφία αποτελούσε την κυρία έγνοια του αρχαίου κόσμου και να πλούτιζαν από τις προσφορές αυτών που ήθελαν να εξασφαλίσουν καλές σοδειές και μεγάλα κοπάδια. Η ισχυρή λατρεία της Εφέσιου Αρτέμιδος οδήγησε στην εμφάνιση μιας ολόκληρης σειράς εργαστηρίων, στα οποία τεχνίτες έφτιαχναν και πωλούσαν μινιατούρες του παράξενου λατρευτικού αγάλματος ως αναθήματα ή αναμνηστικό. Ο Στράβων, ο Έλληνας συγγραφέας, μας αφηγείται πολλά σχετικά με τις τελετουργίες που συνδέονταν με το ναό.
Ο αρχιερέας ήταν ένας ευνούχος ονόματι Μεγάβυζος (μια περσική λέξη που σημαίνει αυτός που απελευθέρωσε ο θεός). Στα καθήκοντα του τον βοηθούσε μια ομάδα από παρθένες, η οποία χωριζόταν σε δοκιμές, ιέρειες και τέως ιέρειες. Με το ναό σχετίζονταν και άλλα μυστηριώδη σώματα ιερέων, όπως οι 20 ακροβάτες, οι οποίοι εκτελούσαν τις θυσίες. Ο ναός ανακαλύφθηκε πριν από έναν αιώνα περίπου, αλλά η τοποθεσία του περίφημου βωμού διακοσμημένου με αγάλματα του μεγάλου Ελληνα γλυπτή Πραξιτέλη, δεν εντοπίστηκε μέχρι το 1965.
Μάθαμε περισσότερα για τις τελετουργικές θυσίες που γίνονταν στο ναό από τις πρόσφατες ανασκαφές Αυστριακών αρχαιολόγων. Ο ναός ανακαλύφθηκε πριν από έναν αιώνα περίπου, αλλά η τοποθεσία του περίφημου βωμού διακοσμημένου με αγάλματα του μεγάλου Έλληνα γλύπτη Πραξιτέλη, δεν εντοπίστηκε μέχρι το 1965.
Όπως οι περισσότεροι ελληνικοί βωμοί, βρισκόταν σε μια ανοικτή αυλή, μπροστά από το ναό και όχι μέσα σ’ αυτόν. Τα ζώα θυσιάζονταν σε έναν ογκώδη βράχο μπροστά από ένα μεγάλο λατρευτικό άγαλμα της θεάς. Η σάρκα των ζώων ψηνόταν και μοιραζόταν στην κοινότητα των ιερέων.
Οι Αυστριακοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μεγάλες αποθέσεις οστών ζώων που θυσιάστηκαν σε βωμό γύρω στο 650 π.Χ. Τα οστά από κατσίκες και πρόβατα, προσφοράς των φτωχών. Ήταν τα περισσότερα και ακολουθούσαν τα οστά αγελάδων και βοδιών, ζώα που είχαν τη δυνατότητα να θυσιάζουν μόνον οι πλούσιοι. Υπήρχαν επίσης κόκαλα από αλόγα, σκύλους και έναν όνο.
Ενδείξεις ανθρωποθυσιών είχαμε με την ανακάλυψη ανθρώπινων οστών ανακατεμένων στα κοκάλα των ζώων. Ο ποιητής Ιππώναξ ο οποίος έζησε στην Έφεσο τον 5ο αιώνα π Χ., έγραψε για ένα αρχαίο τελετουργικό της γονιμότητας, κατά το οποίο ένας εγκληματίας ή αιχμάλωτος μεταφερόταν από την πόλη και ελιθοβολείτο μέχρι θανάτου, θα μπορούσαν άραγε αυτά τα ανθρώπινα κόκαλα να αποτελούν ένδειξη μιας τέτοιας τελετουργίας;
Οι θυσίες αυτές γίνονταν στα παλιότερα χρονιά.
Μια σειρά από μικρούς ναούς, που χρονολογούνται απο το 700 η.Χ. εντοπίσθηκαν στα θεμέλια του νεότερου κτιρίου.
Ο πρώτος ναός της Αρτέμιδος, που συγκαταλεγόταν στα μεγαλύτερα ιερά του ελληνικού κόσμου, ήταν αυτός που χτίστηκε στα μέσα του 6ου αιώνα π Χ, από τον Χερσίφωνα και τον Μεταγένη, Κρήτες αρχιτέκτονες, με τη βοήθεια του Κροίσου, του Λυδού βασιλιά, περίφημου για τα πλούτη του. Η ίδια η Αρτέμιδα βοήθησε τον Χερσίφωνα να υψώσει τη μεγάλη μαρμάρινη υπέρθυρο δοκό. Αλλά δυο αιώνες αργότερα το κτίσμα είχε τραγικό τέλος, καμένο από την τρέλα του Ηρόστρατου.
Ο Μέγας Αλέξανδρος προσκύνησε στο νέο ναό, που ίσως ήταν ακόμα μισοτελειωμένος, το 334 π.Χ.,μετά την πρώτη νίκη του επί των Περσών. Αμιλλώμενος τον Κροίσο, προσφέρθηκε να χρηματοδοτήσει ολόκληρο το κόστος της ανοικοδόμησης. Επέμεινε όμως να γράψει το όνομα του στην αφιέρωση. Η πόλη απάντησε πως ένας θεός δεν μπορεί να λατρεύσει έναν άλλο θεό. Ο Αλέξανδρος δέχθηκε την κολακεία και κράτησε τα χρήματα του.
Ο Παύλος στην Έφεσο
Η φήμη του ναού ήταν στο ζενίθ της όταν ο Απόστολος Παύλος έφθασε στην Έφεσο πιθανώς το 53 μ.Χ. και προκάλεσε αναταραχή. Σύμφωνα με το βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων, ο Παύλος έμεινε στην πόλη και κήρυττε επί δύο χρόνια, αλλά ο Δημήτριος, ένας αργυροχόος, «αργυρόκοπος» κατά τις Πράξεις, συνειδητοποίησε ότι τα κηρύγματα για τον Χριστιανισμό απειλούν αυτούς, των οποίων τα προς το ζην εξαρτώνται από την παλιά λατρεία. Προειδοποίησε τους συναδέλφους του ότι η διδασκαλία του Παύλου που κήρυττε ότι θεοί που φτιάχνονται με τα χέρια δεν είναι θεοί, μπορεί να καταστρέψει το εμπόριο τους και την Αρτέμιδα.
Αναταραχή ξέσπασε στην πόλη και πλήθη κατέκλυσαν το θέατρο, φωνάζοντας:
-Μεγάλη η Άρτεμις των Εφεσίων- μέχρις ότου οι αρχές της πόλης τους έπεισαν να διαλυθούν.
Ο Παύλος καίει ελληνικά βιβλία στην Έφεσο
«Πολλοί δε και εξ εκείνων, οίτινες έκαμνον τας μαγείας, (!;) φέροντες τα βιβλία αυτών κατέκαιον ενώπιον πάντων, και αριθμήσαντες τας τιμάς αυτών, εύρον πεντήκοντα χιλιάδας αργυρίου». Πράξ. Αποστόλων 19.18.
Ο Παύλος αναχώρησε λίγο αργότερα από την Έφεσο αλλά η τελική νίκη ήταν της Χριστιανοσύνης. Ο Θεοδόσιος (380 μ.Χ.) υπαγορεύει τον περίφημο Codex Theodosianus, ix, 16.8:
«Παύεται η πραγματεία των μαθηματικών. Διότι αν κάποιος δημόσια ή κατ´ ιδίαν, κατά την διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας , συλληφθεί ασχολούμενος ή συναναστρεφόμενος με αυτή την απαγορευμένη πλάνη, τιμωρείται με αποκεφαλισμό. Διότι δεν διαφέρει το αμάρτημα του να διδάσκεις από του να διδάσκεσαι».
«Όσο πιο βάρβαρο ένα έθνος φαίνεται και της ελληνικής απέχει παιδείας, τόσο λαμπρότερα φαίνονται τα ημέτερα... Ούτος ο (πιστός) βάρβαρος, την οικουμένη ολάκερη κατέλαβε... και ενώ πάντα τα των Ελλήνων σβήνουν και αφανίζονται, τούτου (του πιστού βαρβάρου) καθ’ έκαστη λαμπρότερα γίνονται» Ι. Χρυσόστομος ΕΙΣ ΙΩΑΝΝΗΝ 59.31.33
Το 401 μ.Χ.. ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Πατριάρχης της Κωνσταντινουπόλεως ανακοίνωσε πως δεν θα ανεχόταν πλέον αυτό το σύμβολο των παλιών θεών και ο μεγάλος ναός της Εφέσιου Αρτέμιδος τελικά καταστράφηκε.
Έναν αιώνα αργότερα, τα ερείπια του χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή μιας υπέροχης βυζαντινής βασιλικής στο νεανικό λόφο. Τελικά, η εκκλησία μετετράπει σε τζάμι, το οποίο, με τη σειρά του, καταστράφηκε μετα το χτίσιμο ενός νέου τζαμιού, τον 14ο αιώνα, το οποίο κληρονόμησε μια παράδοση θρησκευτικής λατρείας 3.000 ετών στον ίδιο (ή περίπου στον ίδιο) τόπο.
Κάτω στην πεδιάδα, η Έφεσος σταδιακά εγκαταλείφθηκε, καθώς το λιμάνι της γέμισε με λάσπες και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Οι ίδιες λάσπες κατάπιαν και το Αρτεμίσιο. Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, το ερείπια έμειναν θαμμένα πέντε μέτρα κάτω από την επιφάνεια της ελώδους πεδιάδας, χωρίς ούτε ένας κίων να εξέχει και να φανερώνει την τοποθεσία αυτού του θαύματος του κόσμου.
Η ωραία περιπέτεια της αρχαιολογίας
Η ιστορία της ανακάλυψης του είναι μια από τις ωραιότερες περιπέτειες της αρχαιολογίας. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Τζον Γουντ, ένας 42χρονος αρχιτέκτονας, συνέλαβε την ιδέα να εντοπίσει το ναό και να ανασκάψει τα ερείπια του. Αυτό έμελλε να γίνει το πάθος του για τα 11 επόμενα χρόνια. Η πρώτη του προσπάθεια απέτυχε όταν το Βρετανικό Μουσείο αρνήθηκε να του δώσει κεφάλαια. Ευτυχώς ο Γουντ είχε δικά του μέσα για τις ανασκαφές, οι οποίες άρχισαν τελικά τον Μάιο του 1863.
Ο στόχος του ήταν εξαιρετικά δύσκολος. Η λάσπη είχε καλύψει κάθε ίχνος του ναού.
Οι αναφορές των Ρωμαίων συγγραφέων περιείχαν μόνο πολύ αόριστες ενδείξεις για την τοποθεσία του, παρόλο που έχοντος διαβάσει τον Στράβωνα, ο Γουντ ήξερε πως ο ναός πρέπει να βρίσκεται έξω από τα ερείπια της Εφέσου.
Τελικά, η καλή τύχη και η επιμονή οδήγησαν τον Γουντ στην επιτυχία.
Τα πρώτα χρονιά ήταν δύσκολα. Τα μικρά και άθλια τούρκικα χωριά, κοντά στο χώρο της αρχαίας πόλης, δεν παρείχε τις ευκολίες που ζητούσε ένας Ευρωπαίος και ο Γουντ αναγκάστηκε να μένει σε ένα ξενοδοχείο που απείχε τέσσερις ώρες από εκεί.
Η μέρα του άρχιζε στις 6 το πρωί και τελείωνε στις 8 το βράδυ, αλλά, από όλες αυτές τις ώρες, μόνο έξι περνούσε επιβλέποντος επιτόπου τη δουλειά των Τούρκων εργατών. Το ζεστό καλοκαίρι του 1863, ο Γουντ έσκαψε 100 βαθιά χαντάκια κοντά στην Εφεσο χωρίς να έχει τίποτα ως σημείο αναφοράς. Ήταν σαν να ζητούσε βελόνα στα άχυρα. Όταν τα λεφτά του εξαντλήθηκαν στις αρχές του επομένου χρόνου, δεν είχε ακόμα πλησιάσει στον στόχο του. Τότε ακριβώς ήταν που το Βρετανικό Μουσείο άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να προσφέρει κεφαάλαια για την ανασκαφή. Και πάλι όμως, πέρασαν τέσσερα χρόνια πριν έλθει στο φως το -κλειδί- για την τοποθεσία του ναού. Επρόκειτο για μια επιγραφή που καθοδηγούσε τη μεγάλη πομπή προς μια μεγαλοπρεπή τελετή για τα γενέθλια της θεάς, υποδεικνύοντας της να φύγει τον ναό ακολουθώντας την ιερά οδό και περνώντας στο θέατρο, από τη Μαγνήσια Πύλη. Εφοδιασμένος με αυτή τη νέα πληροφορία, ο Γουντ έπρεπε απλώς να εντοπίσει τη Μαγνήσια Πύλη και να ακολουθήσει την αρχαία οδό μέχρι το ναό. Ακόμα και τώρα η τύχη ήταν εναντίον του. Χρειάστηκε άλλος ένας χρόνος σκληρής δουλειάς πριν οι πρώτες πέτρες του ναού έρθουν στο φως, ενάμισι χιλιόμετρο από την πύλη της πόλης και πέντε μέτρα κάτω από την επιφάνεια της πεδιάδας. Ο Γουντ πέρασε άλλα τέσσερα χρόνια ανασκάπτοντας τα ερείπια του ναού και στέλνοντας πολλά από τα γλυπτά που ανακάλυπτε στο Βρετανικό Μουσείο, όπου εκτίθενται μέχρι σήμερα. Οι κατοπινές ανασκαφές, οι τελευταίες των οποίων έγιναν από τους Αυστριακούς, πρόσθεσαν πολλές λεπτομέρειες σχετικά με την ιστορία της τοποθεσίας – αλλά δεν βελτίωσαν πολύ την εμφάνιση της. Ο μεγάλος ναός της Αρτέμιδος εμφανίζει σήμερα το θλιβερό θέαμα ενός σωρού από πέτρες και σπονδύλους κιόνων που συχνά μετατρέπεται σε λίμνη, όταν ανεβαίνει η στάθμη των υδάτων. Το δάσος των κιόνων έδωσε τη θέση του σε καλαμώνες γεμάτους υδρόβια πουλιά και μόνο το μέγεθος των ερειπίων θυμίζει στον επισκέπτη, πως εδώ βρισκόταν κάποτε ο λαμπρότερος ναός του ελληνικού κόσμου. Πως είναι σήμερα
Η Έφεσος είναι ένας από τους πιο εντυπωσιακούς και μεγάλους αρχαιολογικούς χώρους της δυτικής Τουρκίας και πολλά από τα διακοσμημένα κτίρια της είναι αναγνωρίσιμα ακόμα και σήμερα, μετά από εκτεταμένες επιχειρήσεις αποκατάστασης. Στη διάρκεια του καλοκαιριού, πούλμαν από τα γύρω θέρετρα φέρνουν χιλιάδες επισκέπτες στο χώρο αυτό. Τα ερείπια του ναού βρίσκονται σε απόσταση περίπου ενάμισι χιλιομέτρου, κοντά στο χωριό Σελτσούκ. Δεν τα επισκέπτονται πολλοί και τούτο είναι μάλλον κατανοητό. Μόνο μία στήλη, που στην κορυφή της έχει κάνει τη φωλιά του ένας πελαργός, έχει αποκατασταθεί από το σωρό των σπονδύλων των κιόνων που βρίσκεται στο ελώδες έδαφος. Τα θεμέλια του άλλοτε υπέροχου βωμού βρίσκονται μέσα σε μια μικρή λίμνη, στη μια άκρη του αρχαιολογικού χώρου λίγο πιο πέρα από το ναό. Ο λόφος πανω από το βάλτο κοσμείται απο υστερότερα αλλά επίσης αρχαία κτίσματα, που για την οικοδόμηση τους χρησιμοποιηθηκαν υλικά του Ναού. Τα μόνα ερείπια που δίνουν μια ιδέα για τη λαμπρότητα του χαμένου ναού βρίσκονται σε μουσεία. Υπάρχει ένα θαυμάσιο μουσείο στο Σελτσούκ, όπου εκτίθενται πολλά αντικείμενα απ’ το ναό και την πόλη, περιλαμβανομένων δυο εντυπωσιακών αγαλμάτων της Αρτέμιδος με τους πολλούς μαστούς. Ερείπια από τις πρώτες ανασκαφές του ναού εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο. Περιλαμβάνουν έναν από τους περίφημους διακοσμημένους κίονες, στον οποίο αναπαρίσταται ο μύθος της Άλκηστης, της πιστής συζύγου που θέλησε να πεθάνει στη θέση του συζύγου της, ο οποίος προσέβαλε τους θεούς, παραλείποντας μια θυσία. Οι θεοί αντάμειψαν την πίστη της και επέτρεψαν στον Ηρακλή να την σώσει την από τον Άδη.
* Εμπνευστής του καταλόγου των επτά θαυμάτων της αρχαιότητος θεωρείται ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος (συγγραφέας και ποιητής πέθανε τον 2ο π.Χ.) ο οποίος επισκέφτηκε όλα τα μνημεία και συνέταξε τον κατάλογο. Ο κατάλογος αποτελείται από επτά οικοδομήματα που βρίσκονται γύρω από το μεσογειακό πλαίσιο. Πηγή: Tα Νέα
.jpg)
